حزب توده

پژوهش درباره حزب توده ایران مستلزم تحقیق دقیق و بررسی اسناد تاریخی است. این حزب یکی از جریان‌های تأثیرگذار سیاسی در ایران بوده و شناخت دقیق آن نیازمند دسترسی به منابع و مستندات معتبر است. سایت سند ایران به‌عنوان پایگاهی برای مطالعات تاریخی، تلاش می‌کند اسناد جدید و تحلیل‌های ارزشمند را در این بخش منتشر کند تا پژوهشگران و علاقه‌مندان بتوانند به این منابع استناد نمایند.

حزب توده چیست؟

حزب توده ایران که در سال ۱۳۲۰ تأسیس شد، یکی از مهم‌ترین احزاب و گروه های سیاسی قرن بیستم در ایران بود که با گرایش مارکسیستی-لنینیستی فعالیت می‌کرد. این حزب با هدف تحقق عدالت اجتماعی، حمایت از طبقه کارگر و ایجاد تغییرات اساسی در ساختار حکومت وارد صحنه سیاسی ایران شد. حزب توده در مقاطع حساس تاریخی، از جمله نهضت ملی شدن نفت و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، نقش مهمی ایفا کرد. همچنین در دوران پس از انقلاب ۱۳۵۷ نیز درگیر تحولات سیاسی پیچیده‌ای شد که منجر به سرکوب گسترده اعضای آن گردید.

اگر علاقمند باشید در مورد تشکیلات حزبی حزب توده بیشتر بدانید می توانید به مقاله ای که از آقای مسعود کوهستانی نزاد در این خصوص در سایت موجود است مراجعه نمایید.

عقاید حزب توده

حزب توده بر اساس اصول مارکسیسم-لنینیسم شکل گرفت و اهداف خود را در حوزه‌های مختلف دنبال می‌کرد:

1. برابری طبقاتی و حمایت از کارگران و دهقانان
   حزب توده مدافع حقوق طبقه کارگر و کشاورزان بود و از سیاست‌هایی که به کاهش نابرابری اقتصادی منجر می‌شد، حمایت می‌کرد. این حزب سرمایه‌داری و نظام فئودالی را عامل اصلی فقر و استثمار در ایران می‌دانست.
2. مبارزه با امپریالیسم و استعمار
   حزب توده، امپریالیسم را مانعی برای پیشرفت ایران می‌دانست و با نفوذ قدرت‌های خارجی، به‌ویژه بریتانیا و آمریکا، به‌شدت مخالفت می‌کرد. این حزب نقش مهمی در حمایت از ملی شدن صنعت نفت داشت و سیاست‌های آن عمدتاً با اتحاد جماهیر شوروی همسو بود.
3. ایجاد حکومت سوسیالیستی و تغییر ساختار سیاسی
   حزب توده خواستار برچیده شدن نظام پادشاهی و ایجاد یک حکومت سوسیالیستی بود که در آن تصمیمات اقتصادی و سیاسی به نفع طبقات محروم جامعه اتخاذ شود.
4. اصلاحات آموزشی و فرهنگی
   حزب توده به سوادآموزی و آگاهی طبقاتی اهمیت زیادی می‌داد. بسیاری از روشنفکران و نویسندگان دهه‌های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ به این حزب پیوستند و از طریق نشریات و کتاب‌های ترجمه‌شده، ایده‌های سوسیالیستی را در جامعه گسترش دادند.

شعار حزب توده

حزب توده با شعارهایی که نشان‌دهنده اهداف و ایدئولوژی آن بود، در میان مردم شناخته می‌شد. برخی از معروف‌ترین شعارهای این حزب عبارت بودند از:

• “نان، کار، آزادی” – این شعار نشان‌دهنده تمرکز حزب بر عدالت اجتماعی و حقوق کارگران بود.
• “زنده باد صلح و سوسیالیسم” – تأکیدی بر ایدئولوژی مارکسیستی-لنینیستی حزب.
• “مرگ بر امپریالیسم” – بیانگر مبارزه این حزب با نفوذ کشورهای غربی در ایران.

نماد حزب توده

نماد حزب توده داس و چکش بود که نشان‌دهنده اتحاد کارگران و کشاورزان بود. این نماد که از کمونیسم جهانی الهام گرفته شده، در نشریات، اعلامیه‌ها و مستندات رسمی حزب دیده می‌شد.

تفاوت حزب توده و سازمان مجاهدین خلق

حزب توده و سازمان مجاهدین خلق، دو جریان سیاسی متفاوت در ایران بودند. حزب توده بر پایه مارکسیسم-لنینیسم و حمایت از اتحاد شوروی بنا شده بود، در حالی که مجاهدین خلق در ابتدا ایدئولوژی ترکیبی از اسلام‌گرایی و سوسیالیسم داشتند و بعدها به یک گروه مسلح تبدیل شدند. حزب توده بیشتر به فعالیت تشکیلاتی و نفوذ در نهادهای سیاسی علاقه داشت، اما سازمان مجاهدین مسیر مبارزه مسلحانه را در پیش گرفت.

اعضای برجسته حزب توده

حزب توده چهره‌های برجسته‌ای را در تاریخ ایران معرفی کرد. از جمله:

• نورالدین کیانوری – دبیرکل حزب پس از انقلاب ۱۳۵۷ و یکی از استراتژیست‌های مهم حزب.
• ایرج اسکندری – از رهبران اولیه حزب و دبیرکل در دهه ۱۳۴۰.
• عبدالصمد کامبخش – از اعضای تأثیرگذار و از فعالان کمونیستی ایران.
• خسرو روزبه – افسر نظامی و تئوریسین حزب که در دهه ۱۳۳۰ اعدام شد.
• احسان طبری – نظریه‌پرداز و ایدئولوگ حزب که آثار زیادی در زمینه مارکسیسم نگاشت.

علاوه بر رهبران سیاسی، بسیاری از روشنفکران سرشناس ایران در مقاطعی با حزب توده در ارتباط بودند، از جمله:

• جلال آل‌احمد – در اوایل جوانی به حزب توده پیوست اما بعداً از آن جدا شد و به نقد مارکسیسم پرداخت.
• صادق هدایت – هرچند عضو رسمی حزب نبود، اما با محافل چپ‌گرا ارتباط داشت و برخی از آثار او متأثر از ایده‌های چپ بود.
• بزرگ علوی – نویسنده برجسته و از اعضای فعال حزب که پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به آلمان شرقی مهاجرت کرد.

رئیس حزب توده چه کسی بود؟

سلیمان میرزا اسکندری اولین دبیرکل حزب توده بود که نقش مهمی در پایه‌گذاری این جریان ایفا کرد. پس از او، چهره‌هایی چون ایرج اسکندری، نورالدین کیانوری و علی خاوری رهبری حزب را بر عهده داشتند. یکی از اعضای حزب توده حسام لنکرانی بود که در ترور محمد مسعود نقش زیادی داشت که برای مشاهده اسناد در این خصوص می توانید به صفحه افراد ذکر شده مراحعه نمایید.

اسناد جدید حزب توده در سند ایران

پژوهش درباره حزب توده بدون بررسی اسناد تاریخی دقیق ممکن نیست. سایت سند ایران تلاش می‌کند تا اسناد جدید و تحلیل‌های تاریخی را در این بخش منتشر کند تا پژوهشگران بتوانند به این منابع استناد کنند. اگر به مطالعه اسناد تاریخی حزب توده و نقش آن در تحولات ایران علاقه‌مند هستید، مجموعه‌ای از اسناد منتشرنشده و تحلیل‌های ارزشمند در سایت سند ایران در دسترس شما قرار دارد.