اسناد سیاست خارجی

بخش مهمی از حیات یک جامعه، یک کشور، یک دولت و یک حکومت در گرو برقراری روابط با دیگر جوامع، ملل، دولت ها و کشورهای دیگر است. روابط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، هنری، جنگ ها و مخاصمه ها از جمله گونه های روابط میان دو کشور هستند که هر یک شامل طیف وسیعی از موضوع ها می باشند.

به همین ترتیب می توان به حضور اتباع کشوری در کشور دیگر و دیدگاه ها و نظرات رایج در میان مردم در یک جامعه نسبت به تحولات و رویدادهای کشور دیگر اشاره کرد که اسناد و مدارک به جای مانده از آنها، در سایت «سند ایران» به دلیل اهمیت موضوعی مانند سیاست خارجی برخی از اسناد در قالب و دسته بندیهای دیگری در ذیل سه گروه موضوعی جداگانه:

• خارجی ها در ایران
• ایرانیان درخارج
• ایران از منظر خارجی ها

قرار داده شده اند که می توانید به هر کدام از آنها مراجعه نمایید.بنابراین اگر در حال پژوهش در مورد اسناد سیاست خارجی هستید منطقی است که اسناد سه دسته بندی ذکر شده را نیز بررسی نمایید.

بخش عمده ای از روابط کشورها با یکدیگر، در حوزه روابط رسمی دولتی فیمابین تعریف می شوند.

• مبادله سفرا و مامورین دیپلماتیک
•  روابط و همکاری های دو  و چند جانبه منطقه ای و بین المللی
•  همکاری های بین دولت ها در زمینه های مختلف تجاری
•  اقتصادی، فنی، فرهنگی
• دیگر موضوعات

سرعنوان ها و فصول اصلی روابط سیاسی بین دو کشور هستند.

علاوه بر آن همکاری های دولت با سازمان ها و نهادهای بین المللی از جمله جامعه ملل متفق و سازمان ملل متحد و اجرای پروتکل ها و کنوانسیون های بین المللی نیز در همان چارچوب قرار گرفته و اسناد و مدارک به جای مانده از آنها، در ذیل عنوان کلی «سیاست خارجی» در سایت «سند ایران» قرار دارند که علاوه بر مراجعه به آن عنوان، می توان از طریق جستجوی عمومی کلید واژه ها نیز، به متن اسناد مورد نظر دست یافت.

اغلب ما هرگاه بحث از اسناد خصوصا اسناد سیاست خارجی می شود به یاد اسنادی می افتیم که سازمانهای دولتی ارائه می دهند. برای کسانی که اهل تحقیق و پژوهش هستند واضح است که دسترسی به این اسناد چندان ساده نخواهد بود و ممکن است با موانع بسیاری روبه رو باشند.

بنابراین منطقی است که پژوهشگران به دنبال اسنادی باشند که به همان اندازه اخبار و اطلاعات مورد نیازشان را دریافت نموده و در مقالات و تالیفات خود به کار ببرند.

همانطور که می دانید بخش عمده ای از اسناد و اخبار و اطلاعات سیاست خارجی از طریق همین مطبوعات منعکس می شد، به همین دلیل بخش قابل توجهی از اسناد و موضوعات پیرامون سیاست خارجی کشورها را می توان در مطبوعات همزمانشان پیدا کرد.

به عنوان نمونه مقاله ای با عنوان حقابه هیرمند مشکلی دیرین پاسخی نوین از آقای کوهستانی نژاد، سال 1381 در فصلنامه تاریخ روابط خارجی منتشر شده است این مقاله با استفاده از اسناد و گزارشهای آرشیو وزارت خارجه تهیه شده است بنابراین بازگو کننده ابعاد رسمی و کوشش های دولت های ایران و افغانستان و آمریکا در سال 1326و 1327 می باشد.

گزارش ها و اسناد مزبور بسیار با ارزش و قابل استناد هستند اما تنها بعد دولتی و رسمی معزل حقابه هیرمند را در آن زمان بیان می کنند در حالی که طی همان دوره (1326و 1327) کمبود آب هیرمند انعکاس بسیار گسترده ای در جامعه ایران پیدا کرد نظرات، نقدها و گزارش های مختلفی توسط افراد مختلفی در ایران تهیه و در مطبوعات همزمان منتشر شد که روایتگر بعد دیگری از معزل آب هیرمند هستند اما در خلال گزارشهای دولتی و رسمی اثری از آنها دیده نمی شود. ولی متقابلا گزارشهای رسمی و دولتی بودند که در خلال مطبوعات چاپ شده و در دسترس همگان در آن زمان قرار گرفتند.

لذا اگر ما معزل هیرمند را دارای دو بعد عمومی و دولتی بدانیم اسناد موجود در آرشیوهای دولتی از جمله (آرشیو وزارت امور خارجه) تنها گویای بخشی از آنچه که در حیطه روابط کنش های دولتی و رسمی گذشت هستند در حالی که اسناد و مدارک موجود در مطبوعات پیرامون موضوع حقابه هیرمند در فاصله ساهای 26 و 27 نه تنها تصویر گویا از ابعاد عمومی آن ماجرا ارائه می دهند بلکه به دلیل وجود اخبار و گزارشات دولتی ذیربط، اخبار و گزارشهای کلی از وضیت سیاست خارجی ایران در منطقه توانایی فهم رفتار دولت ایران در قبال آن معزل طی سالهای 1326 و 1327 به پژوهشگران ارائه می دهند.

اسنادی که در این بخش ارائه می شود را می توانید هم به شکل مرور چکیده ها در رابطه موضوعات مربوط به خودتان را بیابید (چه بسا به اسنادی مواجه شوید که در حوزه کاری شما نبوده و اصلا در رابطه با آن موضوع اطلاعی هم نداشته باشید اما به ناگه تبدیل به علاقمندی شما شود و درصدد این باشید که از آن موضوع نیز اطلاع پیدا کنید ) و یا اینکه بخواهید براساس کلید واژه مورد نظر سرچ نماید که قطعا اسناد دقیق تری راجع به موضوع مورد نظر خود به دست خواهید آورد.

در فرایند هر پژوهش انتخاب موضوع اولین مرحله ای است که ذکر می شود، در سند ایران و مرور چکیده های هر بخش، با موضوعاتی برخورد خواهید کرد که ممکن است اصلا ارتباطی با موضوع و پژوهش شما نداشته باشند اما در ذهن شما باعث ایجاد یک ایده و انتخاب موضوع برای پژوهش های جدید باشند بنابراین حتی در شرایطی که موضوعی برای پژوهش در نظر نداشته باشید؛مرور این اسناد پژوهشگر را در یافتن یک موضوع جدید بسیار کمک خواهد کرد.

با توجه به حساسیت دولت ها به انتشار اخبار، گزارش ها و مقاله ها و نظرات پیرامون روابط شان با دیگر دولت ها و کشورها و نظارت بر صحت داشتن آنها، با توجه به اینکه اسناد و مدارکی که در سایت «سند ایران» قرار دارند، برگرفته از محتوای مطبوعات قدیمی و همزمان می باشند، لذا از اعتبار و واقع نگاری بالایی برخوردار هستند.