اسناد خارجی ها در ایران

خارجی ها در ایران

رفت و آمد خارجی‎ها به هر سرزمینی در سراسر دنیا، یکی از پدیده‎ های رایج در جوامع بشری بوده که با گسترش امکانات و وسایل حمل و نقل در قرون جدید، طبعا حجم و تعداد افراد مذکور در سرزمین های دیگر بیشتر و بیشتر شده است. ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در طول دو قرن اخیر تعداد بسیاری از خارجی‎ها به عناوین مختلف مدت زمانی را در ایران سپری کرده ‎اند که به طور کلی آنان را می ‎توان در سه دسته زیر جای داد:

1- دسته اول افرادی هستند که متعاقب برقراری روابط رسمی میان ایران با کشورهای دیگر و یا امضای قرارداد بین دولت‎های ایران و دول دیگر رسما وارد ایران شده و پس از پایان مدت ماموریت و یا انجام فعالیت مشخصی، آنجا را ترک و به کشورشان باز می‎ گردند. سفیرها، مقامات دیپلماتیک، کارشناسان رسمی مجری قراردادها از جمله آنان هستند. اسناد مربوط به فعالیت این گروه از افراد در ایران در ذیل عنوان موضوعی «سیاست خارجی» ارائه می‎ شود.

2- گروه بزرگ‎تری از خارجی ‎ها در ایران شامل طیف وسیعی از افرادی است که به دلایل شخصی از جمله:

• گردشگری، مطالعه و فعالیت  فرهنگی، اجرای برنامه‎ های هنری و ورزشی و معرفی توانائی‎ های فردی و علمی
•  متعاقب درخواست دولت ایران برای کار و فعالیت (از جمله مستشاران نظامی، اقتصادی، صنعتی، بانکی و فرهنگی)
•  انجام کار یا تصدی شغل غیر دولتی (همچون کتاب‎فروشی ‎ها و مدارس ، هیات‎های تبشری و مذهبی، بازرگانی و اقتصادی و یا صاحبان هتل)
•  اجرای قرارداد بین دولت با یک شرکت، بانک و یا سازمان خارجی
• مهاجرین خارجی

وارد ایران شده و پس از مدتی اقامت، آنجا را ترک می‎ کنند.

3- گروه سوم از خارجی‎ ها در ایران کسانی هستند که اقامت آنان شکل ویژگی ه‎ای دارد. منظور نیروهای نظامی کشورهای دیگر است. در طول دو جنگ اول و دوم جهانی و حتی چند سال قبل و بعد از وقوع و پایان آن جنگ‎ها، به بهانه‎ ها و دلایل مختلف، قوای نظامی چند کشور وارد ایران شده، قسمت‎ های مهمی از قلمرو آن را تصرف کرده و مدتی را در آنجا اقامت کردند. آنها سومین گروهی از خارجی‎ ها هستند که در ایران اقامت داشته ‎اند.

اخبار، گزارش ‎ها و مقاله ‎های متعدد و زیادی از چگونگی اقامت، فعالیت و عملکرد گروه‎ های خارجی مذکور در ایران، در لابلای صفحه‎ های مطبوعات چاپ شده که مجموعه آنها، در ذیل عنوان «خارجی‎ها در ایران» ارائه شده‎ اند. آن اسناد حاوی اطلاعات زیادی است و بدین لحاظ می ‎توانند کمک موثری در شناخت و تحلیل وقایع و حوادثی نمایند که به گونه ‎ای در ارتباط با خارجی‎ ها در ایران اتفاق افتاده است.