اسناد ایران از منظر خارجی ها

ایران از منظر خارجی ها

قضاوت‎های ما در مورد تاریخ ایران و روند تحولات ایران در تاریخ معاصر، به هر حال آمیخته به درصدی از احساس دوستی و همدلی با سوژه مورد بررسی که همان تحولات ایران است، می‎ باشند. به همین ترتیب تولید و ایجاد بخش عمده‎ای از منابع موجود تاریخی نیز مبتنی بر مجموعه عوامل انسانی است که ایرانی بوده و در به وجود آوردن آن اسناد به درجات مختلف نقش داشته‎ اند.

اما در این میان گونه دیگری از روایات، اخبار، گزارش ‎ها و تحلیل‎ ها نیز وجود دارند که توسط غیر ایرانیان تهیه شده ‎اند. نمونه آشکاری از آن گروه، مامورین سیاسی، مقامات و عوامل وابسته به دولت‎های خارجی هستند که بنا به اقتضاء انجام وظایف‎شان، نسبت به تهیه اخبار، گزارش ‎ها و تحلیل‎ هایی از وقایع و رویدادهای داخلی و بین‎ المللی ایران اقدام می‎ کردند.

این گونه اسناد معمولا در مراکز آرشیوهای دولتی در کشورهای مختلف دنیا نگهداری شده و به درجات مختلفی، در دسترس عموم و پژوهشگران قرار دارند.بخش دیگری از آن گونه متون توسط گزارشگران، خبرنگاران و نویسندگان خارجی در مورد وقایع و تحولات ایران تهیه شده و در مطبوعات خارج از کشور (و در مواردی معدود در مطبوعات ایران) چاپ و از آن طریق منتشر شده اند.

بدین ترتیب روایتی از تحولات و وقایع ایران بوجود می آید که از منظر خارجی ها و توسط آنان فراهم شده است. میزان تولید این دسته اسناد، ارتباط مستقیمی با میزان ارتباط و تعامل خارجی‎ ها (به طور اعم) با ایران و وقایع آن دارد.

در نتیجه می‎ توان انتظار داشت در مقاطع زمانی که انسداد سیاسی و یا فرهنگی در ایران وجود داشت، تولید اخبار، گزارش‎ ها و مقاله ‎ها در مورد وقایع ایران توسط خارجی‎ ها کاهش یابد. متقابلا در زمان وجود فضای باز سیاسی در کشور و یا به وجود آمدن شرایط ویژه  در آن (از جمله دوره‎ های اشغال ایران توسط متفقین در طول جنگ‎ های اول و دوم جهانی) توجه خبرنگاران، تحلیل‎گران، نویسندگان، فرهنگیان و اندیشمندان به تحولات و وقایع ایران بیش از پیش جلب شده و بنا به شغل، مسئولیت و یا حوزه مورد علاقه‎ شان، متون مختلفی بیشتری را نوشته و منتشر سازند.

بخشی از آن گونه متون در مطبوعات کشورهای دیگر چاپ می شد که ترجمه کردن و استفاده از آنها در صفحات نشریه، از جمله امور مورد علاقه مدیران و دست اندرکاران نشریات ایران بود. رهاورد چنین توجهی، چاپ تعداد قابل ملاحظه ‎ای از اخبار، گزارش‎ ها، مقاله ‎ها  و مصاحبه ‎های موجود در نشریات خارج از کشور در رابطه با ایران، در مطبوعات داخلی و نیز فارسی زبان خارج بود.

مجموعه مذکور اسناد گرانبهائی از تحولات ایران در طول تاریخ معاصر هستند که به دلیل نقش داشتن افراد غیر ایرانی در شکل‎ گیری آنها، ارزش استنادی زیادی پیدا می‎ کنند. آن اسناد پس از فراهم ‎آوری و آماده سازی، در ذیل عنوان «ایران از منظر خارجی ‎ها» در دسترس پژوهشگران و محققان و دیگر علاقمندان به تحولات تاریخ معاصر ایران قرار خواهد گرفت.