اسناد ایرانیان در خارج

ایرانیان در خارج

همانند حضور خارجی ‎‏ها در ایران، در طول تاریخ معاصر ایرانیان بسیار زیادی نیز در اقصی نقاط دنیا زندگی کرده و به فعالیت‎های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی اشتغال داشتند. تعداد آنان در برخی از مقاطع زمانی، همچون اواسط دوره قاجار تا پایان آن، به دلایل مختلفی بسیار زیاد بود. به طور کلی ایرانیان در خارج از کشور را می توان بر اساس علت اقامت‎شان در یکی از سه گروه ذیل قرار داد:

1- تعدادی از آنان، مقام ‎های سیاسی، کنسولی و رسمی و یا کارشناسان و افرادی هستند که متعاقب برقراری روابط رسمی و یا در مقام اجرای قرارداد و یا توافق بین دو دولت، به کشور دیگر عزیمت کرده و پس از پایان مدت ماموریت و یا انجام وظیفه محوله، به کشور خود باز می‎ گردند. اسناد فعالیت‎های این گروه از ایرانیان در ذیل دسته بندی «سیاست خارجی» قرار دارد.

2- دسته‎ای دیگر از ایرانیان در خارج را هنرمندان، کارشناسان، دانشجویان و یا دیگر افرادی تشکیل می‎ دهند که به دلایل شخصی و یا در اجرای مفاد قراردادهایی که شخصا و یا از سوی یک شرکت ایرانی با طرف‎ های خارجی به امضاء رسیده، مدتی که از چند روز تا چندین سال به طول می‎ انجامد، در کشور دیگری اقامت می‎ کردند. اسناد فعالیت این گروه را می توان در ذیل عنوان«ایرانیان در خارج » مشاهده و پیگیری کرد.

3- اما سومین گروه از ایرانیان ساکن و یا مقیم در کشورهای دیگر را افرادی تشکیل می‎ دهند که به دلایل مختلف از ایران مهاجرت و به طور دائم در کشور دیگر اقامت کرده و تابع قوانین آنجا می‎ شوند. اما علیرغم وجود چنین وضعیتی، آنان ارتباطات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی خود را با سرزمین مادری‎شان قطع نکردند. در طول تاریخ معاصر و به دلایل مختلفی  جمعیت زیادی از این گونه ایرانیان در سراسر دنیا پراکنده شده و حتی در برخی از نقاط که اوضاع محلی تا اندازه‎ ای بر وفق مراد آنان بود، تشکیل کلنی‎ های پر جمعیتی را دادند.

ایرانیان مقیم آسیای میانه، قفقاز و به ویژه باکو، ایرانیان مقیم بین ‎النهرین و عتبات، ایرانیان مقیم شبه قاره هند نمونه ‎هایی از کلنی‎ های مذکور هستند. بسیاری از آنان تلاش های پیگیر و مستمری را در رابطه با بهبود وضعیت ایران داشتند که از آن جمله می‎ توان به چاپ و انتشار نشریات (از جمله حبل‎ المتین کلکته و یا اختر اسلامبول) اشاره کرد.

در مجموع اسناد کثیری از فعالیت ایرانیانی که به دلایل مختلفی از ایران عزیمت کرده و در کشورهای دیگر اقامت کردند، وجود دارد که در سایت «سند ایران» و ذیل عنوان «ایرانیان در خارج» ارائه می شوند. اسناد مذکور شامل مقاله ‎ها، گزارش‎ ها، اخبار، عکس ‎ها و اطلاعات دیگری هستند که منبع مناسبی را برای پژوهشگران و علاقمندان به تاریخ معاصر ایران تشکیل می دهند.