خسرو روزبه که بود | اسناد جدید

سروان خسرو روزبه از اعضای سازمان افسران حزب توده بود که به دلایل متفاوتی از جمله اسطوره سازی های مرسوم حزبی (از طرف حزب توده) و مشارکت مستقیم در قتل ها و ترورهای پنهان و آشکار به دستور حزب (از جمله محمد مسعود روزنامه نگار انقلاب و حسام لنکرانی از اعضای حزب توده) و نیز عدم حضورش در جریان مقاومت در برابر وقایع 28 مرداد 1332 (کودتای 28 مرداد)، شهرت زیادی دارد. مبلغین ژنتیکی حزب توده او را تا درجه چگوارای ایران بالا برده و بدین طریق تلاش می کنند از وی اسطوره ای برای مبارزات سیاسی بسازند؛ تلاشی که در درجه اول منوط به هویت سازی از او و از آن مهمتر حذف آگاهانه بسیاری از مدارک و اسناد به جای مانده از خسرو روزبه است که بیانگر ابعاد زندگانی اش، می باشد. تلاشی که نتیجه آن غزلی شده که ابیات و کلماتش در تناقض با یکدیگر هستند.

بیوگرافی خسرو روزبه

خسرور روزبه فرزند ضیاء لشکر در سال 1303 شمسی در ملایر به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در ملایر، در مدرسه آمریکایی و تحصیلات متوسطه اش را در همدان به پایان برد. سپس در دانشکده افسری و دانشکده فنی، در رشته های توپخانه و مکانیک فارغ التحصیل شد. به علت درگیری با فرمانده توپخانه ضد هوایی در سال 1318 یک ماه و نیم به اهواز تبعید شد و سپس به تهران بازگشت. در سال 1320 در دانشکده افسری، زمانی که رزم آرا رئیس دانشکده افسری بود مشغول تدریس شد و به دلیل سوادش در امور نظامی و فنی مورد توجه رزم آرا نیز قرار گرفت. وی تالیفاتی نیز در زمینه ریاضی و امور فنی کرده است.وی تا سال 1324 در دانشکده افسری به تدریس اشتغال داشت.

از فرارهای پی‌درپی خسرو روزبه تا جوخه اعدام

خسرو روزبه، بارها بازداشت شد و هر بار موفق به فرار گشت. او که به‌نوعی «دائم‌القرار» محسوب می‌شد، در چندین نوبت و با فاصله‌های اندک توسط حکومت بازداشت و دوباره می‌گریخت. پس از هربار فرار، او و رفقایش تمام تلاش خود را برای حمایت و تداوم فعالیت‌های حزب توده به کار می‌بستند. اما این فرار و گریزها بالاخره در تابستان سال ۱۳۳۶ پایان یافت. روزبه در حالی که تلاش می‌کرد از تیر چراغ برق بالا برود و از دست مأموران حکومتی بگریزد، هدف گلوله قرار گرفت، مجروح و بازداشت شد. این‌بار، نتوانست از چنگال حکومت فرار کند و در نهایت به جوخه اعدام سپرده شد. در طول محاکمه، از سخنان پایانی او فیلم‌برداری شد. حکم او اعدام بود، اما این‌بار نه به‌صورت پنهانی. روزبه در ۲۱ اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۷، در زندان قزل‌قلعه تیرباران شد.

رای دادگاه خسرو روزبه در سال 1327 چهار سال بود نه 13 سال

 در پرتو اسناد و مدارک تاریخی نویافته می توان چهره ای با خطوط دقیق تر از خسرو روزبه ترسیم کرد که در ادامه به دو نمونه از آنها اشاره خواهیم کرد.از این اسناد متوجه می شویم علیرغم اینکه گفته شده است خسرو روزبه به 13 سال زندان محکوم شد، درست نبوده و هیچگاه کسی نمی گوید که بنابر رای دادگاه، مشمول عفو قرار می گیرد و زندان وی به چهار سال تقلیل پیدا می کند.

خسرو روزبه و محمد مسعود

در جریان قصه پردازی و اسطور سازی حزب توده و پیروان ژنتیکی اش از خسرو روزبه، حکم دادگاه او در اردیبهشت 1327 دچار تحریف جدی شد. ماجرا از این قرار است دو ماه پس از اینکه گروه تروریست حزب توده به رهبری خسرو روزبه و با مشارکت افرادی همچون حسام لنکرانی در 22 بهمن 1326 محمد مسعود را در هنگام خروج از دفتر هفته نامه مرد امروز ترور کردند، در فروردین 1327 خسرو روزبه دستگیر و به فاصله کوتاهی دادگاه او برگزار شد. به نظر می رسد فاصله اندک میان زمان دستگیری تا زمان برگزاری دادگاه، به دلیل جلوگیری از فشار آوردن به روزبه و اعتراف او به قتل محمد مسعود بود. به همین دلیل در اوایل اردیبهشت ماه دادگاه عادی در دژبانی تهران تشکیل و خسرو روزبه برای اتهامات ذیل محاکمه شد:

اتهام اول: فرار از زندان دژبانی و خدمت

اتهام دوم: اهانت به رئیس مملکت و توهین به مافوق

اتهام سوم: تحریک افسران به فرار و الحاق به متجاسرین

پیشنهاد خرید اشتراک اسناد سند ایران شما با خرید اشتراک در سند ایران، می‌توانید به اسناد بسیاری از جمله اسناد جدید از خسرو روزبه و حزب توده دسترسی داشته باشید.

صدور رای دادگاه خسرو روزبه در سال 1327 و استفاده او از عفو ملوکانه:

مدت زمان محاکمه بسیار سریع بود و در نتیجه آن هیات دادرسان دادگاه (از جمله محمد اتحادیه و سرهنگ تقی موفقی) در مورد اتهامات مذکور آراء ذیل را صادر کردند:

رای اتهام اول:  به اتفاق آراء و با توجه به اعتراف صریح متهم، اتهام وارد و چهار سال زندان با کار

رای اتهام دوم: اکثریت هیات دادرسان با توجه به گزارشی که به شرف عرض ملوکانه و تصویب شاه رسیده بود، خسرو روزبه مورد عفو و بخشودگی قرار گرفت. لازم به ذکر است اگر عفو و بخشودگی شامل خسرو روزبه نمی شد، مدت حبس او چهار سال دیگر افزایش می یافت.

رای اتهام سوم: همچون اتهام دوم، این اتهام نیز مورد عفو و بخشودگی قرار گرفت.

متن کامل رای دادگاه مذکور را می توانید در لینک زیر اسناد سایت « سند ایران » مشاهده نمایید.کسانی که در جستجوی اطلاعات و اسناد تازه در مورد خسرو روزبه هستند، این سند کمک خواهد کرد.

به سند جدید زیر استناد کنید:

چکیده سند: متن حکم نهایی دادگاه خسرو روزبه/ اردیبهشت 1327

وصیت نامه خسرو روزبه

خسرو روزبه در شامگاه ۲۱ اردیبهشت ۱۳۳۷، پیش از تیرباران شدن، وصیت‌نامه‌ای ۷۰ صفحه‌ای نگاشت. مهمترین محورهای این وصیت‌نامه عبارتند از:

تبیین دیدگاه‌های سیاسی و ایدئولوژیک: خسرو روزبه در این وصیت‌نامه به طور مفصل به تبیین دیدگاه‌های خود در مورد مارکسیسم، سوسیالیسم و حزب توده ایران می‌پردازد.

انتقاد از رژیم شاهنشاهی: خسرو روزبه رژیم شاهنشاهی را به دیکتاتوری، وابستگی به استعمارگران و سرکوب مردم متهم می‌کند.

دفاع از آرمان‌های خود: روزبه از آرمان‌های خود، از جمله آزادی، عدالت اجتماعی و برابری، دفاع می‌کند و می‌گوید که تا پای جان برای تحقق این آرمان‌ها خواهد جنگید.

ابراز محبت به خانواده و دوستان: وی در وصیت‌نامه خود از خانواده و دوستانش طلب حلالیت می‌کند و از آنها می‌خواهد که راه او را ادامه دهند.

دفاعیات خسرو روزبه

خسرو روزبه در دادگاه نظامی به اتهام اقدام علیه امنیت ملی و عضویت در حزب توده ایران دفاعیات مفصلی ارائه کرد. مهمترین محورهای دفاعیات او عبارتند از:

انکار عضویت در حزب توده: روزبه هرگونه عضویت در حزب توده را انکار کرد و گفت که او فقط به عنوان یک افسر وظیفه‌شناس به کشورش خدمت می‌کرده است.

انتقاد از رژیم شاهنشاهی: روزبه رژیم شاهنشاهی را به دیکتاتوری و فساد متهم کرد و گفت که او خواهان آزادی و عدالت اجتماعی در ایران است.

دفاع از حق اعتراض: روزبه حق اعتراض و آزادی بیان را حق طبیعی هر انسانی دانست و گفت که او به دلیل بیان عقایدش محاکمه می‌شود.

تاکید بر وطن‌پرستی: روزبه خود را یک وطن‌پرست واقعی معرفی کرد و گفت که او فقط به دنبال نفع ایران است.

سرانجام خسرو روزبه

خسرو روزبه از آخرین بازمانده سازمان افسران، رئیس سازمان و رابط میان افسران و رهبران حزبه، به دنبال یک درگیری مسلحانه در ۱۵ تیر ۱۳۳۶ مجروح و دستگیر شد. روزبه پس از دستگیری در بیمارستان شماره ۲ ارتش تحت عمل جراحی قرار گرفت و پس از بهبودی به زندان قزل قلعه منتقل و پس از محاکمه در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۳۷ تیرباران شد.