قیام 30 تیر سال 1331 در واقع روزی است که تظاهرات گسترده ای در حمایت از دکتر محمد مصدق، در پی استعفایی که داده بود آغاز شد. این اعتراضات با تظاهرات گسترده مردمی و درگیری با نیروهای پلیس و ارتش همراه بود. حمایت همه جانبه مردم از مصدق باعث شد تا او دوباره به نخست وزیری بازگردد. این رویداد اغلب با عنوان قیام 30 تیر نام برده می شود و در دوره نخست وزیر دکتر محمد مصدق واقعه بسیار مهمی به شمار می آید.
اینکه چه عواملی منجر به وقوع قیام سی تیر شد و به طور کلی وقایع مهم تیرماه سال 1331 مباحث بسیاری مطرح می شود که یکی از آنها استعفای دکتر مصدق است در ادامه بررسی این واقعه ما از اوایل تیر سال 1331 شروع می کنیم بیاید ببینیم در این ماه چه اتفاقاتی در تاریخ معاصر ایران افتاد که منجر به وقوع این رویداد شد.
علت واقعه تاریخی قیام 30 تیر سال 1331
برای بررس علل وقوع قیام 30 تیر سال 1331 از گذشته دلایل بسیار ذکر شده است تا جایی که در کتاب های درسی تاریخ برای دانش آموزان در مدارس هم علت استعفای دکتر مصدق را اختلاف او با محمدرضا شاه پیرامون تصدی مقام وزیر جنگ به وسیله دکتر مصدق ذکر می شود که این موضوع کاملا اشتباه است و عمدتا از سوی مصدق و اطرافیان او چنین موضوعی طرح شده و تا به امروز باقی مانده است. فقط با بررسی های دقیق گزارشات و مدارک همان روزها می توان فهمید چه اتفاتی در آن روز ها در حال وقوع بوده است.
به این منظور می توانید کتاب اختیارات، اصلاحات و لوایح قانونی دکتر محمد مصدق از مسعود کوهستانی نژاد را بخوانید که علت اصلی وقایع تیر 1331 را ندادن اختیارات مورد تقاضای مصدق برای 6ماه بود بنابراین وی تصمیم به استعفا گرفت.
بحث اختیارات دکتر مصدق سرآغاز تحولات بسیاری در زندگی سیاسی خود دکتر مصدق چه به عنوان نماینده مجلس و چه به عنوان نحست وزیر شده است. به تعبیر دیگر علت اصلی استعفای دکتر مصدق در اواخر تیر ماه 1331 نه مخالفت شاه با تصدی وزارت جنگ توسط وی، بلکه مخالفت اکثریت نمایندگان مجلس شورای ملی و نیز سناتورهای مجلس سنا با درخواست دکتر مصدق پیرامون دریافت اختیارات ویژه بود. مخالفت های مذکور، استعفای دکتر مصدق از مقام نخست وزیری را به همراه داشت.
پیشنهاد خرید اشتراک اسناد سند ایران
شما با خرید اشتراک در سند ایران، می‌توانید به اسناد بسیاری از جمله اسناد وقایع 30 تیر سال 1331 و دکتر مصدق دسترسی داشته باشید.
البته ظاهر امر چنین شد که استعفای او از نخست وزیری به دلیل مخالفت شاه با وزارت جنگی دکتر مصدق است. اما وقایع بعد از استعفای دکتر محمد مصدق به این ترتیب شد که احمد قوام (قوام السلطنه) به نخست وزیری ایران رسید. این موضوع مورد مخالفت طرفداران جبهه ملی، دکتر مصدق، و نیروهای مذهبی به رهبری آیت الله کاشانی بود که از همان آغاز به کار قوام السلطنه، مخالفت خود را ابراز کردند. مخالفتی که روز به روز گسترده تر شده و در نهایت در 30 تیر 1331 به یک تظاهرات عمومی بسیار وسیع مبدل شد. در پایان آن روز قوام السلطنه برکنار و دکتر مصدق مجددا به نخست وزیری رسید.
آنقدر این جمله «مصدق می خواست وزارت جنگ را از شاه بگیرد اما چون مورد پذیرش شاه قرار نگرفت استعفا داد» بی منطق است که فقط در بین طرفداران مصدق و کسانی که تحلیل های ساده انگارانه بدون بررسی منابع تاریخی دارند؛ گفته می شود نتیجه آن می شود که در هر گفتگو یا بررسی که از سوی فردی مطرح می شود همه همین حرف را تکرار می کنند دریغ از یک بررسی و پژوهش جدید و تجدید نظر در بیان علت وقوع وقایع تاریخی از جمله قیام سی تیر سال 1331 که صورت بگیرد.
امید است این نوشتار بتواند یک راهگشایی برای بررسی بیشتر وقایع از جمله قیام 30 تیر سال 1331 باشد. بازهم پیشنهاد می کنیم کتاب اختیارات، اصلاحات و لوایح قانونی دکتر مصدق را بخوانید. این کتاب توسط ناشر محترم «نشر نی» بدون اطلاع و در نظر گرفتن حقوق معنوی نویسنده، بر روی گوگل رایگان قرار داده شده است و علاقمندان می توانند به راحتی نسخه الکترونیکی آن را به صورت آنلاین مطالعه نمایند.
قیام 30 تیر سال 1331 و آیت الله کاشانی
بعد از استعفای دکتر مصدق و اعلام نخست وزیری قوام السلطنه، آیت الله کاشانی اعلامیه ای را در روز 28 تیر سال 1331 خطاب به افسران ارتش و سربازان صادر کرد و از آنها خواست بر روی تظاهرات کنندگان اسلحه نکشند. علاوه بر آن در 29 تیر ماه نیز اعلامیه دیگری از سوی وی منتشر شد که در تهییج مردم و مبارزه با قوام تاثیر زیاد و نقش کلیدی داشت.
دکتر حسن سالمی نوه دختری آیت الله کاشانی از آن روزها اینطور حکایت می کند که آیت الله کاشانی در آن روزها منزل دامادش را به ستاد حمایت از مصدق تبدیل کرد و توانست ارتباط گسترده‌ای با مردم برقرار نماید و توانست مردم را به صحنه بیاورد. وی در مصاحبه‌های متعددی که در منزل دامادش انجام می داد تهدید نمود که اگر قوام تا 48 ساعت دیگر نرود کفن می‌پوشد و به خیابان می‌آید.
به طور کلی آیت‌الله کاشانی با حمایت خود از مصدق در تیرماه سال 1331 نقش مؤثری در برکناری قوام و روی کار آمدن دوباره دکتر مصدق مصدق داشت اما رفته رفته دامنه اختلافات این دو بالا گرفت.
تعداد کشته های قیام 30 تیر سال 1331
قیام سی تیر 1331 یکی از وقایع مهم تاریخ معاصر ایران است. در این قیام، تعداد زیادی از مردم در حمایت از دکتر محمد مصدق به خیابان‌ها آمدند. در جریان این اعتراضات، متأسفانه تعدادی از مردم جان خود را از دست دادند. تعداد کشته‌ها در این قیام به طور دقیق مشخص نیست، اما تخمین‌ها حاکی از کشته شدن حدود ۳۰ تا ۵۰ نفر در این رویداد است.
سند جدید از قیام 30 تیر سال 1331
در پژوهش های خود در خصوص قیام 30 تیر می توانید به این سند استناد کنید.