معرفی کتاب | چرا کشورها شکست می خورند | دارون عجم اوغلو و جیمز. ای. رابینسون

معرفی کتاب «چرا کشورها شکست می خورند؟ » (`Why Nations Fail’) چرا برخی از ملت‌ها ثروتمند و برخی دیگر فقیر هستند، به دلیل ثروت و فقر، سلامت و بیماری، غذا و قحطی تقسیم می‌شوند؟دارون آسم اوغلو و جیمز رابینسون به طور قاطع نشان می دهند که این نهادهای سیاسی و اقتصادی ساخته دست بشر هستند که زمینه ساز موفقیت اقتصادی (یا فقدان آن) هستند.

چه بسیار برای ما اتفاق افتاده است که در هنگام دیدن گزارش ورزشی و یا دیدن اخبار و رویدادهای خبری از نقاط مختلف جهان، از خودمان میپرسم چرا وضعیت آن کشور بدین گونه است؟ چرا آن کشور دیگر ثروتمند بوده و آن دیگری فقیر؟ و سئوالات بسیاری دیگر که در مورد وضعیت دیگر کشورهای جهان مطرح کرده و در جستجوی پاسخ آنها برمی آئیم. چنین سئوالاتی نه تنها برای ما، بلکه برای بسیاری از متفکرین، اقتصاددانان، سیاستمداران و متفکرین و دانشمندان دیگر هم بوده و هست و خواهد بود.

پرسش از وضعیت نابسامان کشورهای مختلف،مبنایی برای جستجوگری جهت ارائه پاسخ هایی از سوی اندیشمندان حوزه های مختلف علمی شده است و پاسخ های آنان نیز به نوبه خود، مبنایی برای ارائه راهکارهایی جهت جبران عقب ماندگی ها، نابسامانی ها و دیگر معضلات موجود در کشورهای مختلف دنیا می شود.

از این منظر است که هر از چند گاهی، کتاب و رساله ای در باب وضعیت کشورها که حاصل تلاش و پژوهش متفکر و یا متفکرینی در باب این موضوع است، منتشر شده و افق دید و نگاه خوانندگان را نسبت به وضعیت کشورها و مالا دنیای پیرامونی که در آن زندگی می کنیم، گسترش می دهد.

یکی از مهمترین این گونه آثار که طی چند سال اخیر چندین بار توسط افراد مختلف به زبان چرا « فارسی ترجمه و توسط موسسات انتشاراتی گوناگونی چاپ و منتشر شده است، کتاب با همکاری دارون عجم اوغلو « اثر نویسنده و اقتصاددان برجسته »؟ کشورها شکست میخورند است. چاپ متعدد آن کتاب، قرینه ای بر اقبال جامعه کتاب خوان و » جیمز. ای. رابینسون «صاحب نظران از آن می باشد.

کتاب مورد بحث نخستین بار تحت عنوان “چرا کشورها شکست می خورند: سرچشمه های قدرت، فقر و غنای کشور” و سپس تحت عناوین مختلف توسط ناشران و مترجمان متفاوت منتشر شد. با توجه به اهمیت موضوع کتاب، درادامه، چاپ ششم آن که در سال 1395 توسط انتشارات دنیای اقتصاد و با قیمت چهل هزار تومان منتشر شد، در سند ایران مورد بررسی قرار گرفته و معرفی خواهد شد.

معرفی نویسندگان کتاب چرا کشورها شکست می خورند؟

نویسنده اصلی کتاب، دارون عجم اوغلو با همکاری جیمز . ای . رابینسون کتاب را تالیف کرده اند. عجم اوغلو ارمنی تبار و متولد سال 1953 در شهر استانبول است.. او در طول دهه های ….در زمینه اقتصادسنجی و اقتصاد ریاضیاتی در دانشگاه اقتصاد لندن تحصیل کرده و مدارک عالیه دانشگاهی خود را از آنجا دریافت کرد.

عجم اوغلو پس از مدت کوتاهی تدریس در همان دانشگاه، به ایالات متحده آمریکا عزیمت کرده و به عضویت هیات علمی و نیز عضو پیوسته مراکز علمی و دانشگاهی متعددی در آن کشور از جمله موسسه فناوری ماساچوست (ام. آی. تی) مرکز رشد بین المللی و مرکز پژوهش سیاست اقتصادی نایل گردید.همچنین وی از سال 1961 به بعد به عنوان عضو پیوسته فرهنگستان هنر و علوم آمریکا انتخاب شد. عجم اوغلو در حال حاضر استاد کرسی الیزابت و جیمز کیلین در اقتصاد در ام آی تی است و در زمره ده اقتصاددان پراستناد بر اساس IDEAS/RePEc می باشد.

معرفی کتاب چرا کشورها شکست می خورند؟

در یک نمای کلی، کتاب چرا کشورها شکست می خورند؟ از سه قسمت مقدمه ها، فصل ها و بالاخره ضمایم تشکیل می شود.

قسمت اول کتاب

کتاب چرا کشورها شکست می خورند شامل پیش گفتار ناشر، مقدمه مترجمان و مقدمه مولفان است. هر یک از آنها،با هدف بیان ویژگی ها و خصوصیات کتاب، نگارش شده و قرائت آنها، به فهم مطالب بیان شده در فصول مختلف کتاب کمک می کند. عجم اوغلو و رابینسون، مولفان کتاب، در یک عبارت کوتاهی و موجز، موضوع آن را بیان علل و عوامل به وجود آمدن تفاوت‌های عظیم بین درآمدها و استانداردهای زندگانی در کشورهای ثروتمند با کشورهای فقیر، بیان می کنند.

از این منظر، بخش بزرگی از کلیت کتاب، به بیان تاریخ تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورهای مختلف با رویکرد منطقه ای، اختصاص دارد. مولفان، متن کتاب را با مقایسه ای بین شهر دو نیم شده در بین ایالات متحده آمریکا و مکزیک، آغاز کرده و پس از بیان مختصری از میزان » نوگالس «چگونه است دو نیمه این شهر می توانند تا « : تفاوت بین آن دو نیمه، این سئوال را مطرح می کنند

تفاوتی که در مقیاسی بسیار عظیم تر، در بین کشورهای فقیر و غنی جهان وجود دارد این حد متفاوت باشند و پاسخ به چرایی آن تفاوت، محتوای فصول پانزده گانه را تشکیل می دهد.

دو دنیای چنین متفاوت در کنار هم « فصل اول کتاب با عنوان واکاوی تاریخ استعمار قاره آمریکا » توسط استعمارگران اروپایی و به ویژه اسپانیائی ها و تاثیر آن در شکل گیری وضعیت فعلی وشکاف های عمیق موجود بین کشورهای ثروتمند و فقیر آن قاره است.

فصل دوم تا پنجم

با عنوان نظریه هایی که کار نمی کنند.( شواهد آماری و نمونه ای از نابرابری های اقتصادی جهانی بین جوامع مختلف مطرح می شود.مقوله ثروت زایی و فقرآفرینی یک کشور با توجه به نقش نهاد سیاسی و اقتصادی آن کشور در طی بیست و نه صفحه به بحث گذشته شده و برای ملموس ساختن بحث، نمونه هایی از کشورهای مختلف و به ویژه کره شمالی و کره جنوبی ارائه تفاوت های کوچک و بزنگاه های آن می گردد. بحث مذکور با بسط تاریخی در فصول پنجم باعنوان من آینده را دیده ام و آن کار می کند، رشد در چارچوب «نهادهای بهره کش تاریخی: تاثیر تاریخ ادامه می یابد.

فصل ششم

موضوع اصلی مورد بحث فصل ششم نحوه توسعه نهادهای اقتصادی و سیاسی در بخش های مختلف جهان و بررسی علل گوناگونی وضعیت تحولات نهادهای مزبور در کشورها مختلف است.در این راستا، بخش مهمی از فصل ششم به بحث پیرامون امپراتوری روم و بیان فضیلت ها ورذیلت های آن اختصاص می یابد. عجم اوغلو در انتهای بررسی خود، در خصوص علت سقوط روم عللی کاملا مشابه علل سقوط دولت امپراتوری می نویسد

فصل هفتم

نهادهای سیاسی و اقتصادی روم که مدام بهره کش تر می شدند، زوال آن را رقم زدند؛ زیرا این نهادها باعث منازعه و جنگ داخلی شدند اوغلو، سقوط امپراتوری روم را بزنگاه مهم تاریخی دانسته که سرنوشت کشورهای اروپایی و مالا دنیای غرب را ساخت. آن بزنگاه چیزی جز شروع عصر فئودالیته در اروپا نبود.فروپاشی آن دوره و نیز آغاز انقلاب صنعتی در قاره اروپا که با بررسی تاریخ انگلستان در قرون شانزدهم و هفدهم در فصل هفتم کتاب چرا کشورها شکست می خورند؟ انجام می شود.

فصل هشتم

عنوای فصل هشتم کتاب چرا کشورها شکست می خورند؟ کشورهای جهان در قرون شانزدهم تا هیجده و واکنش آن کشورها و جوامع شان به انقلاب صنعتی مورد بحث قرار می گیرد؛ حکومت ها و جوامعی که به دلایل متفاوت اجازه و انگیزه سرمایه گذاری در تکنولوژی های جدید برآمده از انقلاب صنعتی را به نخبگان و مردمان شان ندادند.چنین وضعیتی سبب رشد معکوس در بسیاری قاره ها و جوامع شد که مهمترین نمونه آن، گسترش برده داری در مناطق مختلف جهان است. عجم اوغلو آن موضوع را به طور مفصل در فصل نهم کتاب (ترقی معکوس) مورد بحث قرار می دهد.

فصل دهم

صرفنظر از این بحث، در فصل دهم (گسترش شکوفایی)، نویسنده کتاب چرا کشورها شکست می خورند؟ بار دیگر به روال چند فصل قبل از آن بازگشته و کار خود را با بیان علل شکوفایی چند کشور)استرلیا، ژاپن و فرانسه( در فرآیند انقلاب صنعتی بیان می دارد.عجم اوغلو در یک جمع بندی کلی از مباحث خود پیرامون تاثیر انقلاب صنعتی بر وضعیت آغاز فرآیند صنعتی « کشورهای مختلف و به وجود آمدن تفاوت ها میان آن کشورها، می نویسد شدن در هر کشوری به طور عمده تابعی از نهادهای آن کشور است […….] علت العلل اینکه برخی کشورها توانستند از فرصت های بزرگ قرن نوزدهم به بعد بهره مند شوند و کشورهای دیگر نتوانستند، همین تحولات نهادی است. نابرابری کنونی در اقتصاد جهانی در همین تفاوت ها ریشه دارد

اما اوضاع کشورها در قرون نوزدهم و بیستم به چه ترتیبی ادامه یافت؟

پاسخ به این سئوال را عجم اغلو در طول فصول یازدهم تا پانزدهم کتاب چرا کشورها شکست می خورند؟ ارائه می کند. او از تحولات موفقی در برخی کشورها یاد می کند که از آن با عنوان چرخه فضیلت ) فصل یازدهم( یاد کرده و متقابلا تحولات منفی دربرخی دیگر کشورها نیز مورد حلاجی قرار می دهد که از آن با عنوان چرحه رذیلت یاد می کند.

فصل دوازدهم موضوعی که با بررسی تحولات برخی دیگر از کشورهای آسیایی، آفریقایی و« و چهاردهم »؟ چرا کشورهای امروزه ناکام می مانند « آمریکای لاتین در فصول سیزدهم ادامه می یابد. در واقع از منظر عجم اوغلو، برخی کشورها از جمله بوتسوانا و چین » شالوده شکنی با تلاش بسیار زیاد، توانستند خود را از مسیر کشورهای ناکام در فرآیند پیشرفت، خارج سازند. از نهادهای بهره کش می توانند جای خود را به نهادهای فراگیر « نظر عجم اوغلو در آن گونه کشورها بدهند. اما این جایگزینی به صورت خودکار و به سهولت انجام نمی پذیرد.

همراهی چندین عامل، به خصوص ائتلافی گسترده برای اصلاح یا توسعه نهادهای مناسب موجود در بزنگاه های تاریخی، نیازی است که کشورها برای برداشتن گامی بزرگ به سوی نهادهای فراگیر به آن نیاز دارند و بالاخره جمع بندی مباحث ارائه شده در فصول قبلی و ارائه یک تصویر منسجم از آن مباحث،است که «درک شکوفائی اقتصادی و فقر» موضوع فصل انتهایی کتاب فصل پانزدهم« افسون فریبای رشد اقتدارگرایانه، ریشه های تاریخی «عجم اوغلو در ذیل عناوین فرعی» قدرت دهی و شکست کمک های خارجی سعادت اقتصادی را نمی توان مهندسی کرد دیدگاه کلی خود به علل و عوامل شکست کشورهای مختلف جهان در روند پیشرفت و شکوفایی اقتصادی و اجتماعی را بیان می کند. او برای برای تبیین علل و عوامل مذکور، نظریه ای را مطرح کرده که در دو سطح عمل می کند.

اول آنکه برای آن موضوع به دنبال نهادهای فراگیر و بهره کش اقتصادی و سیاسی می گردد و دوم آنکه توضیح می دهد که چرا نهادهای فراگیر در مناطقی از جهان به چشم می خورند و در مناطق دیگر وجود ندارند.نویسنده کتاب چرا کشورها شکست می خورند سطح اول نظریه اش را تفسیر نهادی تاریخ و سطح دوم آن را چگونگی شکل دهی تاریخ به خط سیرهای نهادی کشورها، معرفی می کند.در نتیجه به اذعان عجم اوغلو، شالوده کتاب او، در چارچوب مباحث تاریخی قرار گرفته و در همین راستا نویسنده کتاب در تلاش برای اثبات نظریه اش بر می آید.