همه ما در مورد وقایع مرداد سال 1332 مطالب زیادی شنیده و خوانده ایم که یکی از آنها وقایع 28 مرداد 1332 و یا کودتای 28 مرداد است. اما اگر از منظر یک پژوهشگر بخواهیم به وقایع و اتفاقات بنگریم و مطالعه داشته باشیم نباید از وقایع و اتفاقاتی که منجر به کودتای 28 مرداد شد غافل بمانیم. کتاب مرداد خاموش اثری از مسعود کوهستانی نژاد است که به وقایع مرداد سال 1332 می پردازد یکی از مهمترین وقایع آن روزها حمله به منزل آیت الله کاشانی است که نویسنده با توجه به اسناد و مدارک موجود در آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی و مدارک و اسناد دیگر از جمله مطبوعات به بیان این واقعه پرداخته است.
پادکست مرداد 1332 و تغییرات ساختاری در ایران
وقایع و حوادث تاریخی وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که در جایگاه یک پژوهشگر هم قرار داشته باشیم، بنابراین عدم بررسی دقیق و شناخت منابع ما را در یک دور باطل تکرار وقایع بدون گفتن حرف جدید گرفتار خواهد کرد. یکی از موضوعاتی که در پژوهش تاریخی باید بسیار به آن توجه کرد سیر وقایع و توجه به جزئیات با توجه به منابع و مدارک است. این دقیقا همان چیزی است که در کتاب مرداد خاموش رعایت شده است یعنی پژوهشگر با یک واقعه با توجه به همه اسناد و مدارک، مانند یک پروند جنایی و قتل به بررسی ابعاد آن می پردازد.
کتاب مرداد خاموش توسط انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1389 منتشر و طی چند سال اخیر تجدید چاپ نیز شده است. به گفته نویسنده در پیشگفتار کتاب « کتاب حاضر محصول تلاشی است برای روشن ساختن یکی از همان حوادث مهم که در هیاهوی سیاسی از دید بسیاری از محققان پنهان مانده یا توسط بسیاری دیگر کنار گذاشته شد. سخن از واقعه ای است که در شب یازدهم مرداد ۱۳۳۲ در محله پامنار تهران اتفاق افتاد کتاب حاضر به بررسی زمینه ها و بسترهای واقعه ی مزبور شرح دقیق آن و بالاخره پیامدهای آن ماجرا پرداخته است. ماجرایی که با اعلان تصمیم دکتر مصدق بر برگزاری رفراندم انحلال دوره هفدهم مجلس شورای ملی آغاز شد.
در پاسخ به اعلان مزبور، گروهی از مخالفان نخست وزیر (شامل نمایندگان اقلیت مجلس از جمله آیت الله کاشانی) تصمیم گرفتند در منزل آیت الله واقع در محله پامنار (در شمال بازار تهران) جلسات سخنرانی علیه رفراندوم برگزار کنند جلساتی که فقط چهار شب برگزار شد. در شب های اول و دوم درگیری های طرفداران دکتر مصدق با مجتمعین داخل خانه، ترتیب جلسات را دچار مشکل ساخت. در شب سوم مراسم بدون حادثه خاصی به اتمام رسید و در شب چهارم (شب یازدهم مرداد) واقعه ای روی داد که بررسی آن، موضوع کتاب حاضر است»
موضوعات مطرح شده در کتاب مرداد خاموش
اما با توجه به اینکه کتاب مرداد خاموش براساس اسناد آرشیوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی تدوین شده است و اما نویسنده این کتاب از اسناد و مدارم مطبوعات هم، برای بررسی موضوع استفاده کرده است. صرفاً به برخی از عناوین مطرح شده در فهرست مطالب کتاب را در این قسمت می پردازیم. انگیزه‌مان صرفاً این است که نشان دهیم وقایعی که گاه ما بسیار ساده مورخان از کنارشان عبور کرده اند، چه جزئیات پیچیده‌ای دارند و پیش زمینه چه وقایعی بودند که حول آنها شکل گرفته است.
بخش اول: با عنوان نخستین روزهای مرداد به زمینه های وقایع مرداد 1332 می پردازد و آن را از وقایع 30 تیر سال 1331 شروع می کند.
بخش دوم: به درگیری های اولیه در منزل آیت الله کاشانی در جلسات سخنرانی وی در شب های مرداد سال 1332 می پردازد.
بخش سوم: به بیان واقعه یازدهم مرداد منزل آیت الله کاشانی اختصاص داده شده است.
بخش چهارم: پس از واقعه هم عنوان این بخش است که بازجویی از بازداشت شدگان مرتبط با واقعه یکی از فصل های آن است.
بخش پنجم: واکنش مطبوعات و گروه های سیاسی به واقعه در روزهای بعد از واقعه
بخش ششم: معرفی محمد حداد زاده و برادرانش، فردی که در جریان درگیری ها در منزل آیت الله کاشانی شب 11 مرداد کشته شد.
بخش هفتم: بررسی ادامه پیگیری ها در خصوص این واقعه بعد از 28 مرداد سال 1332
سایر موضوعات مطرح شده در کتاب مرداد خاموش
اما در خلال فصول مذکور، موضوع های بسیار مهم و اساسی نیز وجود دارند که هر یک از آنها یا نخستین بار است که مطرح می شوند و یا ابعاد دیگر از آنها مطرح و مورد بحث قرار می گیرد. یکی از ان گونه موضوع ها، مشارکت داریوش فروهر در حمله به خانه آیت الله کاشانی است. برای نخستین بار در روز 12 مرداد 1332 و در روزنامه ارگان طرفداران دکتر مصدق، موضوع مشارکت داریوش فروهر در حمله به خانه آیت الله کاشانی و نیز قتل حداد زاده یکی از نزدیکان آیت الله در شب یازدهم مرداد 1332 مطرح شد. از آن زمان به بعد، این موضوع به صورت یکی از مسائل پیچیده ایام مرداد 1332 در آمد و جسته و گریخته و از گوشه و کنار، به داریوش فروهر آن نسبت را تکرار می کردند.
با جستجوی دقیق و همه جانبه مدارک و اسناد موجود از واقعه قتل حداد زاده در چهارمین شب حمله به خانه آیت الله کاشانی که در کتاب مرداد خاموش انجام شده است، مشخص می شود که داریوش فروهر در قتل حداد زاده نقشی نداشته و قاتل او یکی از چاقو کشان محله ناحیه ده تهران بوده که به همراه عهده ای از نوچه هایش در شب یازدهم مرداد 1332 جزء حمله کنندگان به منزل آیت الله کاشانی بودند.
به همین ترتیب نکات و موضوع های بدیع دیگری نیز در کتاب مرداد خاموش وجود دارند که قرائت آن را برای کلیه کسانی که به روند رویدادهای مرداد 1332 و یا کودتای 28 مرداد 1332 علاقمند هستند، ضروری می سازد.
| پیشنهاد عضویت و خرید اشتراک در سند ایران شما با عضویت ویژه و خرید اشتراک، می‌توانید به اسناد و مدارک بسیاری از جمله اسناد سال 1332 دسترسی کامل داشته باشید. |