کتاب «بلوچستان در عصر قاجار » کتاب اول از یک مجموعه دو جلدی، نوشته آقای مسعود کوهستانی نژاد است. این کتاب دو جلدی توسط انتشارات آبی پارسی برای اولین بار در سال 1398 منتشر شده و چاپ دوم نیز در دست انتشار است. به گفته ناشر، این اثر چهارمین کتاب از سری نخست مجموعه پژوهش های ایران فرهنگی با عنوان بلوچستان در عصر قاجار، به گزیده اخبار، گزارشات و مدارک سیاسی و اقتصادی مندرج در جراید و مطبوعات آن دوران اختصاص دارد.
ساختار این کتاب به دو بخش تقسیم شده است ابتدا شامل یک مقدمه بلند از نویسنده و سپس اسناد و مدارکی است که نویسنده آنها را در هفت فصل مجزا با موضوعات گوناگون مورد بررسی و پژوهش قرار داده است.به گفته ناشر این کتاب تقسیم بندی محتوای رسانه از طریق طبقه‌بندی تاریخی دسته‌بندی موضوعی و یا ترکیب این دو صورت می‌گیرد مجموعه حاضر بر اساس شیوه اخیر مدون شده است. گزیده اسناد این مجموعه از سال‌های نخست سلطنت ناصرالدین شاه آغاز می‌شود و تا روی کار آمدن سردار سپه در ۱۲۹۹ خورشیدی پیش می‌رود در گزینش این اسناد علاوه بر رعایت توالی تاریخی محتوای مطبوعات درباره بلوچستان این دوران با تقسیم بندی‌های متنوع موضوعی همچون اقتصاد، تجارت، حمل و نقل و نیز حضور بیگانگان در بلوچستان از یکدیگر تفکیک شده است.
مشاهده یک سند در رابطه با بلوچستان
در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است:
اگر نقطه شروع پژوهش پیرامون بلوچستان در تاریخ معاصر را نخستین تحرک جدی نظامی دولت ایران برای اعاده اقتدارش در منطقه بلوچستان در سال 1267 قمری قرار دهیم برای تعیین نقطه پایان پژوهش مزبور نخست باید به این موضوع اشاره داشت که از دوره ناصرالدین شاه به بعد تحولات داخلی بلوچستان ارتباط جدی با تحولات داخلی ایران نداشته و بیش از آنکه تحت تاثیر تحولات داخلی ایران قرار داشته باشد، از تحولات مناطق پیرامونی خود (به ویژه شرق سند و بلوچستان بریتانیا) متاثر بوده است مدارک ارائه شده در کتاب حاضر گویای این است که دولت ایران در جریان خیزش خود برای اعاده قلمروش در مناطق شرق و جنوب شرقی ایران در اواخر دهه 1260 ق به مناطق مرکزی بلوچستان رسید و طی سال‌های بعد به تدریج مناطق جدیدتری را در حیطه اقتدار دولتی وارد کرد.
به گفته مولف کتاب «بلوچستان در عصر قاجار» مدارک و اسناد این کتاب را از میان ده ها جریده و نشریه دوره قاجار مورد پژوهش و بررسی قرار داده است به موضوعات متنوعی از جمله مسائل امنیتی مرزها، اقدامات والی های کرمان و بلوچستان و منازعات حکمرانان محلی، تفاهم نامه ها و گزارش های اهالی بلوچستان پرداخته است.
شیوه تدوین کتاب بلوچستان در عصر قاجار به این گونه است که ابتدا یک مقدمه مفصل در مورد بلوچستان و منابعی که از آن مدارک استخراج شده می باشد، سپس متن اسناد مدارک سیاسی اجتماعی و اقتصادی و… در مورد بلوچستان است. از نظر زمانی، شروع این اسناد و مدارک از دوره ناصرالدین شاه همزمان با چاپ نخستین نشریات تا پایان جنگ جهانی اول را در بر می گیرد.