آشنائی و مراوده ایرانیان و لهستانی ها از قدمتی بس طولانی برخوردار است. حضور لهستانی ها در ایران از دوره صفویه به بعد (قرن شانزدهم میلادی) آثار این مراودات در متون تاریخی وجود داشته و مسافرین، جهانگردان و مامورین سیاسی که به دلایل گوناگون از ایران و لهستان عبور می کردند و یا در آنجا سکنی می گزیدند، شرحی از وضعیت شهرها و جوامعی که با آنها سروکار داشتند را بیان می کردند. حضور مامورین سیاسی و سفرای دو کشور در تهران و ورشو، زمینه مساعدتری را برای گسترش مراودات بین طرفین فراهم کرد.
مراودات بین ملل دنیا، فارغ از روابط سیاسی دولت ها با یکدیگر، بخش مهمی از حیات جامعه بین المللی را تشکیل می دهد. رفت و آمد اتباع یک کشور به کشوری دیگر تحت عناوین مختلف توریست، جهانگرد، تاجر، دوستدار هنر و فرهنگ و …… و از همه مهمتر مهاجرین زمینه ساز آشنایی بیشتر ملت ها با یکدیگر می شود. در طول تاریخ و در کشورهای مختلف موضوع مهاجرت خارجیان به داخل یک کشور در سیاست خارجی و حضور خارجی ها در ایران مطرح بوده و سبب واکنش های مختلفی از جانب میزبانان شده است. در مورد ایران، یکی از جالب ترین آنها، مهاجرت لهستانی ها به ایران در خلال جنگ جهانی دوم است.
پیشنهاد خرید اشتراک اسناد سند ایران
شما با خرید اشتراک در سند ایران، می‌توانید به اسناد بسیاری از جمله اسناد جدید از لهستان دسترسی داشته باشید.
روابط ایران با لهستانی ها در دوره رضا شاه
پس از انقلاب مشروطیت و باز شدن فضای سیاسی در کشور و نیز تحولات عمیق در فضای بین المللی پس از جنگ جهانی اول و وقوع انقلاب اکتبر در روسیه و به وجود آمدن اتحاد جماهیر شوروی، توجه ایرانیان و مطبوعات ایران به وقایع و رویدادهای لهستان به شدت افزایش یافت. رهاورد چنین توجهی، چاپ تعداد زیادی خبر و گزارش از وقایع داخلی و خارجی لهستان و نیز مقاله های تحلیلی در باب اوضاع سیاسی و فرهنگی لهستان در مطبوعات ایران بود. از جمله آنها، سلسله مقاله های بسیار مهمی با عنوان «تجهیزات معنوی لهستان» به همین ترتیب روابط سیاسی و رسمی دو کشور نیز در سال های بعد افزایش یافت.
در این مورد به سند زیر استناد کنید
روابط سیاسی مناسب زمینه ساز گسترش روابط بین دو کشور در دوره رضا شاه شد. از حضور در نمایشگاه های بین المللی برگزار شده در لهستان و مبادلات اقتصادی و بازرگانی بین دو کشور
در این مورد می توانید به سند زیر استناد کنید
تا کمک سفارت لهستان در پاریس به زلزله زدگان ایرانی
در این مورد هم می توانید به سند زیر استناد کنید
همه این اسناد مواردی هستند که می توان به عنوان مصادیقی از روابط ایران و لهستان در دوره رضا شاه به آنها اشاره کرد.
علت مهاجرت لهستانی ها به ایران در جنگ جهانی دوم
اما حرکت و عزیمت مهاجرین لهستانی از روسیه به ایران در ایام جنگ جهانی دوم، فصل نوینی در روابط بین دو کشور به وجود آورد.در شهریور 1320 و تنها چند ماه قبل از رسیدن مهاجرین، قلمرو ایران مورد هجوم ارتش های متفقین (شوروی و بریتانیا) قرار گرفته و عملا آن کشور به اشغال نیروهای نظامی (و نیز آمریکائی ها) در آمد، سیستم حمل و نقل، مبادلات تجاری، اقتصادی و مالی داخلی و خارجی و دیگر زیر ساخت های کشور ایران به شدت دچار آسیب شده و تامین مواد غذایی و دیگر مایحتاج زندگی برای ایرانیان به سختی انجام می گشت.
در چنین اوضاع و احوالی است که لهستانی ها به ایران وارد شدند. آنان کسانی بودند که به هنگام حمله ارتش نازی به لهستان، از کشور خود آواره شده و به روسیه رفته بودند. سپس ادامه جنگ و حمله آلمانی ها به شوروی نیز موجب آوارگی مجدد آنها را فراهم آورده و دولت مسکو صلاح بر آن دید که آن گروه از آوارگان لهستانی را به ایران که توسط متفقین (انگلیسی ها، روس ها و آمریکائی ها) اشغال شده بود، اعزام کنند.
فرآیند انتقال مذکور از اوایل سال 1942/ زمستان 1320 آغاز شده و به تدریج به اوج خود رسید.هنگامی که در فروردین 1321 نخستین موج مهاجرت لهستانی ها از سیبری و روسیه به ایران همزمان با جنگ جهانی دوم وارد شدند، و نیز در طی انتقال به نواحی داخلی ایران و به طور خاص تهران، هیچ گاه مورد عتاب و رفتار سرزنش آمیز دولت و مردم ایران قرار نگرفتند. علت این نوع رفتار نیز جز دیدگاه و سابقه ذهنی مثبت دولتمردان، روشنفکران، اهل فرهنگ و مردم ایران نسبت به لهستان و لهستانی ها نبود. دو نمونه جالب از این گونه برخوردهای اولیه نسبت به مهاجرین، به نوبه خود گویای رفتار ایرانیان است.
زندگی لهستانی ها در ایران
در اواخر اردیبهشت 1321/ 1942 هنگامی که از ورود لهستانی ها به تهران تنها چند هفته نگذشته بود و آنها در شرایط وخیمی بسر می بردند، « آقای رضوان سردفتر شماره 50 بیست بلیت بخت آزمائی خریداری و 10 برگ آن را به بنگاه حمایت مادران و ده برگ به نفع لهستانیان مقیم ایران اختصاص داده که بلیت های نامبرده به سفارت لهستان فرستاده خواهد شد.»[1]
در همان روزها بنا به گزارش موجود، در خرداد ماه 1321 هنگامی که موج آوارگان لهستانی به تازگی به تهران رسیده بودند، « یک نفر ایرانی نیکوکار که بنا به خواهش خودش از ذکر نام وی خودداری می شود، برای اینکه کودکان خردسال لهستانی بر اثر سکونت در زیر چادر در این گرمای تابستان در زحمت نباشند، باغچه ای که شامل هفت اتاق با لوازم و قریب به یک هزار متر مساحت دارد، واقع در سر راه جاده دزآشوب نیاوران در اختیار صلیب سرخ گذاشته است.»
مشاهده اسناد خارجی ها در ایران
پس از آماده سازی ساختمان و باغچه مذکور، آن محل در روز نوزدهم خرداد ماه 1321 / 1942 در مراسمی با حضور چند تن از مقامات لهستانی گشایش یافته و مورد بهره برداری قرار گرفت. در گزارش کوتاهی از آن مراسم آمده است: « مراسم گشایش باغچه با حضور آقای وزیر مختار لهستان و نماینده پاپ و فرمانده نیروی لهستان و عده ای از لهستانی ها به عمل آمد. نخست آقای سرهنگ شیمانسکی فرماندهی نیروی لهستان شرحی مبنی بر سپاسگذاری از مهمان نوازی ایرانیان و مخصوصا ستایش جوانمردی و سخاوت ایرانی و اینکه در چنین موقعی به فکر آسایش کودکان بینوای لهستانی می باشند، ایراد و پس از تشکر از بانی خیر، از آقای مارینا اسقف اعظم و نماینده پاپ خواهش گردید به دست خود باغچه را افتتاح و تقدیس نماید و پس از پذیرائی گرمی که از مدعوین به عمل آمد، مجلس مقارن هفت بعدازظهر پایان یافت.»
نویسنده مقاله: مسعود کوهستانی نژاد