رضا شاه یکی از رجال بسیار بحث‌برانگیز تاریخ معاصر ایران است. یکی از بهترین منابع برای شناخت شخصیت او، سخنان خود وی است که ابعاد گوناگون شخصیتش را برای ما روشن‌تر می‌کند. رضا شاه پهلوی در طول دو دهه حکومت خود، از سوم اسفند 1299 تا شهریور 1320، در طی فعالیت‌های سیاسی، نظامی و امور مربوط به سلطنت، در مناسبت‌های مختلف سخنرانی‌هایی ایراد کرده و نظرات و افکار خود را در موضوع‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، مذهبی و دینی بیان کرده است.
با این حال، مجموعه‌ای کامل از این سخنان تاکنون جمع‌آوری نشده است و به همین دلیل، بخش عمده‌ای از این سخنان، در دسترس عموم قرار نداشته و به مرور زمان به فراموشی سپرده شده‌اند. در انتهای این متن، شما می‌توانید لیست کامل مجموعه سخنان رضا شاه را مشاهده و دانلود کنید.
در حالی که برای شناخت و نیز برای یک قضاوتی که انطباق بیشتری با شخصیت و رفتار کردار فردی در چنان سطحی، فارغ از قضاوت ها و ارزش گذاری ها، می باید سخنان او و نکاتی که در رابطه با مسائل مختلف جامعه در طول زمان بیان کرده، مورد توجه قرار گیرند. در ذیل عنوان «سخنان رضا شاه» تلاش می شود متن سخنرانی های او در طول سال های 1299- 1320 ارائه شود. سخنان مذکور، به ویژه پس از آغاز سلطنت، توسط اشخاصی که در دفتر وی حضور داشتند تنظیم و نوع جملات از شفاهی به کتبی برگردانده و منتشر شده است.
علاوه بر اسناد یک منبع بسیار مهم دیگر در خصوص سخنان رضا شاه مصاحبه هایی است که توسط خبرنگاران با وی شده است. در این خصوص می توان کتابی که به عنوان «مصاحبه با تاریخ سازان عصر قاجار و مشروطیت» توسط مسعود کوهستانی نژاد گردآوری و تدوین شده است را معرفی کنیم. این کتاب توسط انتشارات پیام امروز در سال 1400 منتشر شده است. در این کتاب علاوه بر رضا شاه از سایر رجال هم مصاحبه های بسیار جالبی گردآوری شده است.
مصاحبه با رضا شاه
در ادامه بخش کوتاهی از مصاحبه یک خبرنگار فرانسوی با سردار سپه در سال 1304 را می خوانیم:
| «سردار سپه همان قسمی که چشمانش را بر روی قط نما دوخته بود، چند لحظه فکر کرد و بعدبا صدای خیلی آهسته گفت: ما تاکنون و همچنین بعد از این اقداماتی برای اصلاح وضع کشاورزان و دهقانان نموده ایم. فکر کرده ایم یک قسمت بزرگ از املاک خالصه دولتی را بین زارعین قسمت کنیم و به این ترتیب طبقه جدیدی از خرده مالکین پدید آوریم. اقداماتی برای از بین بردن امراض مسریه مواشی و حیوانت و مخصوصا گاوها که سرمایه اصلی زارعین ایرانی است، به عمل آمده حکومت برای اینکه زارعین بتوانند از بذر و اسباب ها و ماشین های زراعتی استفاده کنند، وسایلی به کار برده است…..» برای خواندن ادامه سخنان می توانید به کتاب زیر مراجعه نمایید. |
یک نمونه از سخنان رضا شاه در خصوص «لباس متحد الشکل» و «حضور زنان در مجلس به عنوان تماشاچی»- سال 1307
| بیانات ملوکانه امروز حسب المعمول عده ای از آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی حضور همایونی تشرف حاصل نمودند. اعلیحضرت همایونی در تایید فرمایشات سابق خودشان در باب مزایا و محسنات تغییر لباس و متحدالشکل شدن افراد مملکت بیانات مبسوطی ایراد فرموده و لزوم اتحاد لباس و کلاه را متذکر گردیده اند و مخصوصا فرموده اند آنهایی که هنوز لباس و کلاه خود را تغییر نداده اند خوبست زودتر اقدام نموده و این وظیفه ملی را انجام دهند. یکی از نمایندگان حاضر استقبال عمومی را نسبت به تغییر کلاه و لباس و اجرای نیات ملوکانه به عرض همایونی رسانید و جشن مفصلی را که دیشب در بازار کفاش ها همین مناسبت گرفته بوده اند به عرض می رساند. اعلیحضرت همایونی جوابا اظهار فرمودند. تصور می کنید این یک چیز مهمی است در صورتی که وظیفه عموم افراد ملت من است که باید در خصوص توحید لباس سعی و جدیت نمایند و این یک کار فوق العاده نبوده است اگر منظورتان میل من باین اقدام می باشد من مکرر در این خصوص مفصلا نظریه خودم را متذکر و اظهار نموده ام والا این یک وظیفه عمومی است و ملیت و وطندوستی هر فردی حکم می کند که در توحید شکل اقدام نمایند. سپس اعلیحضرت همایونی فرموده اند از قراری که شنیده ام جمعی از نمایندگان مجلس پیشنهاد و طرحی تهیه کرده اند که در مجلس شورای ملی در محل تماشاچیان غرفه هم برای حضور نسوان تهیه شده و اجازه آنان در مجلس داده شود در صورتی که به نظر من این کار از اصلاحاتی به شمار نمی آید که نمایندگان مجلس می خواهند اقدام کنند برای اصلاحات مملکتی آقایان باید کارهای بهتری را انجام دهند و من به‌هیچ وجه این کار را در زمره اصلاحات ندانسته و تعقیب این موضوع را مقتضی و متناسب نمی دانم نسبت به تصمیم کمیسیون تهیه تشریفات افتتاح مجلس که هفته گذشته در مجلس منعقد گردید اعلیحضرت همایونی شرحی تنقید فرموده و بیان داشته اند که من به هیچ وجه منتقد تهیه این تشریفات نیستم و بلکه عقیده دارم این گونه امور باید به طور خیلی ساده انجام پذیرد نه به این ترتیبی که کمیسیون راپورت کرده است و این تشریفاتی که کمیسیون در نظر گرفته است هیچ گاه موافق میل من نیست. |
رضا خان سردار سپه و سپس رضا شاه در طول دو دهه سوم اسفند 1299 تا شهریور 1320 در خلال فعالیت های سیاسی و نظامی و امور مربوط به سلطنت، به مناسبت های گوناگون سخنرانی هایی کرده و نظرات و افکار خود را در رابطه با موضوع های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، آموزش و پرورش، مذهبی و دینی، و ….. گفته است.
آن سخنان تا جایی که بررسی شده، به عنوان یک مجموعه گرداوری نگشته و در نتیجه بخش عمده و تقریبا تمامی آنها، به فراموشی سپرده شده اند.
در حالی که برای شناخت یک شخصیت در چنان سطحی، فارغ از قضاوت ها و ارزش گذاری ها، برای یک قضاوتی که انطباق بیشتری با شخصیت و رفتار کردار وی داشته باشد، لازم است سخنان او و نکاتی که در رابطه با مسائل مختلف بیان کرده، مورد توجه قرار گیرند.
در ذیل عنوان «سخنان رضا شاه» تلاش می شود مهمترین فراز سخنرانی های او در طول سال های 1299- 1320 ارائه شود. بدیهی است سخنان مذکور، به ویژه پس از آغاز سلطنت، توسط اشخاصی که در دفتر وی حضور داشتند تنظیم شده است.
سخنان رضا شاه در مورد «حضور زنان در مجلس به عنوان تماشاچی» و «لباس متحد الشکل» – سال 1307
در یکی از جلسات دیدار دوره ای نمایندگان مجلس شورای ملی با رضا شاه، او اظهار نظر جالب و به یاد ماندنی در مورد حضور زنان در مجلس شورای ملی به عنوان تماشاچی کرد.
در آن زمان متعاقب گسترش نهضت زنان در ایران و در جستجوی دستیابی به چشم اندازهای جدیدی در حوزه فعالیت آنان، چند تن از نمایندگان مجلس پیشنهاد حضور زنان در صحن مجلس به عنوان تماشاچی را ارائه کردند.
این پیشنهاد مورد توجه و استقبال اکثریت نمایندگان قرار گرفته و با موافقت آنان، قرار شد بخشی از جایگاه تماشاچیان را به زنان اختصاص دهند.
در آستانه اتمام کار، خبر به گوش رضا شاه رسیده و او در ضمن یکی از ملاقات هایش با نمایندگان مجلس، ضمن تاکید بر پوشیدن لباس متحدالشکل توسط آقایان، به موضوع حضور زنان در جایگاه تماشاچی در مجلس نیز اشاره کرده و نظر خود را به این ترتیب بیان کرد:
| «بیانات ملوکانه امروز حسب المعمول عدد از آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی حضور همایونی تشرف حاصل نمودند. اعلیحضرت همایونی در تایید فرمایشات سابق خودشان در باب مزایا و محسنات تغییر لباس و متحد الشکل شدن افراد مملکت بیانات مبسوطی ایراد فرموده و لزوم اتحاد لباس و کلاه را متذکر گردیده اند و مخصوصا فرموده اند آنهایی که هنوز لباس و کلاه خود را تغییر نداده اند خوب است زودتر اقدام نموده و این وظیفه ملی را انجام دهند یکی از نمایندگان حاضر استقبال عمومی را نسبت به تغییر کلاه و لباس و اجرای نیات ملوکانه به عرض همایونی رسانید و جشن مفصلی را که دیشب در بازار کفاش ها همین مناسبت گرفته بودهاند به عرض می رساند اعلیحضرت همایونی جوابا اظهار فرمودند. تصور می کنید این یک چیز مهمی است در صورتی که وظیفه عموم افراد ملت من است که باید در خصوص توحید لباس سعی و جدیت نمایند و این یک کار فوق العاده نبوده است اگر منظورتان میل من به این اقدام می باشد من مکرر در این خصوص مفصلا نظریه خودم را متذکر و اظهار نموده ام والا این یک وظیفه عمومی است و ملیت و وطندوستی هر فردی حکم می کند که در توحید شکل اقدام نمایند. سپس اعلیحضرت همایونی فرموده اند از قراری که شنیده ام جمعی از نمایندگان مجلس پیشنهاد و طرحی تهیه کرده اند که در مجلس شورای ملی در محل تماشاچیان غرفه ای هم برای حضور نسوان تهیه شده و اجازه آنان در مجلس داده شود در صورتی که به نظر من این کار از اصلاحاتی به شمار نمی آید که نمایندگان مجلس می خواهند اقدام کنند برای اصلاحات مملکتی آقایان باید کارهای بهتری را انجام دهند و من به هیچ وجه این کار را در زمره اصلاحات ندانسته و تعقیب این موضوع را مقتضی و متناسب نمی دانم.» |
بدیهی است پس از اظهار نظر و دستور شاه، جایگاه فراهم شده برای زنان، تعطیل و بسته شد و تنها حدود ربع قرن بعد بود که زنان این امکان را یافتند که به عنوان تماشاچی در مجلس شورای ملی حاضر شوند.
| اسناد جدید از سخنان رضا شاه |
برای آگاهی از وضعیت هنرمندانی همچون میرزاده عشقی می توانید به پادکست ترور اشتباهی میرزاده عشقی در دوره رضاه که توسط مسعود کوهستانی نژاد بیان شده است مراجعه نمایید.
۲ دیدگاه برای “سخنان رضا شاه | اسناد جدید”
بسیار مطلب و سند ارزشمندی است. پیشنهاد می کنم اگر همه سخنان یکجا در قالب یک فایل دانلودی ارائه بدهید خیلی بهتر باشد
من هم موافقم اگر تمام مطالب و سخنان رضا شاه در قالب یه فایل ارائه دهید خیلی بهتر می شود.