روش مطالعه تاریخ برای دانش آموزان

تاریخ یکی از آن موضوعاتی است که بسیاری از دانش آموزان آن را کسل کننده توصیف می کنند. اما یادگیری روش مطالعه تاریخ می تواند بسیار هیجان انگیز باشد، به خصوص اگر با نگرش درست به آن برخورد کنید. جورج سانتایانا، فیلسوف اسپانیایی، می گوید «کسانی که از تاریخ درس نمی گیرند، محکوم به تکرار آن هستند.» به عبارت دیگر، اگر نتوانید از اشتباهات گذشته درس بگیرید، احتمالاً خودتان آنها را مرتکب خواهید شد. اما دلایل زیادی برای مطالعه تاریخ وجود دارد. علاوه بر ارائه دانش از گذشته، مطالعه تاریخ به توسعه مهارت‌های قابل انتقال کمک می‌کند بنابراین علاوه بر که شما را برای انواع فرصت‌های شغلی در آینده آماده می‌کند به گفته چارلز کرو «تاریخ ما را برای زندگی انسانی‌تر و نیز رویارویی با آینده و نه پیش‌گویی آینده آماده می‌کند»بنابراین اکنون که در مورد یادگیری تاریخ هیجان زده شده اید، بیایید چند تکنیک و استراتژی مفید را برای روش مطالعه تاریخ را بررسی کنیم که اثربخشی مطالعه شما را بهبود می بخشد.

چگونه درس تاریخ را بخوانیم؟

ممکن است بدیهی به نظر برسد، اما به هر حال ما به آن اشاره می کنیم. تاریخ بر اساس گاهشماری وقایع است. ترتیب وقوع رویدادها در مطالعه تاریخ نقش اساسی دارد. در نتیجه، بسیار مهم است که در این روش مطالعه تاریخ، یادداشت های شما به ترتیب زمانی باشد. هنگام سازماندهی یادداشت های خود، آنها را بر اساس (1) موضوع، (2) سال ها، (3) دهه ها و (4) قرن ها تقسیم کنید.

تاریخ پر از حقایق، رویدادها و جزئیات است. در واقع، اطلاعات زیادی برای یادگیری و حفظ کردن وجود دارد که ممکن است گاهی درک آن غیرممکن به نظر برسد. یکی از کلیدهای یادگیری و مطالعه تاریخ، ایجاد ارتباط بین اطلاعات است. بهترین راه برای انجام این کار این است که با ایجاد درک درستی از تصویر بزرگ شروع کنید و سپس به جزئیات ادامه دهید.در حین خواندن کتاب درسی، همیشه سعی کنید وقایع، حقایق و جزئیات را در چارچوب تصویر بزرگ قرار دهید.

مشاهده وقایع تاریخی در درس تاریخ در کدام تکنیک قابل اجراست؟

با توجه به تکنیک های روش مطالعه تاریخ به نظر می رسد تماشای فیلم تاریخی هر چند ابتدا به عنوان یک اثر هنری محسوب می شود و لزوما به درس تاریخ و خود تاریخ از منظر علم تاریخ ارتباط چندانی ندارد؛ اما به عنوان یک تکنیک قابل فهم برای دانش آموزان موثر است. علاوه بر مطالعه و بررسی اسناد و مدارک تاریخی استفاده از شبیه سازی های تاریخی یا نقش آفرینی هم به شما امکان می دهد که خود را در شرایط غرق کنید و مانند شخصیت های تاریخی با چالش ها برخورد داشته باشید این یک راهی قدرتمند برای درک پیچیدگی ها و ظرایف وقایع تاریخی است.

چگونه می توانیم از نقشه های تاریخی در مطالعه تاریخ استفاده کنیم؟

1. توضیح تحولات تاریخی: نقشه‌های تاریخی نشان‌دهنده تغییرات مرزها و قلمروهای ملی در طول زمان هستند. این نقشه‌ها می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند تا تحولات سیاسی، اجتماعی و جغرافیایی گذشته را بهتر درک کنند. به عنوان مثال، تغییر مرزهای کشورهای مختلف پس از جنگ‌های جهانی یا جنگ‌های استقلال می‌تواند با استفاده از نقشه‌های تاریخی نشان داده شود.

2. درک رابطه بین گذشته و حال: نقشه‌های تاریخی ابزاری برای تحلیل رابطه بین رویدادهای تاریخی و واقعیت‌های کنونی هستند. بررسی نقشه‌ها به دانش‌آموزان امکان می‌دهد تا بفهمند که چگونه حوادث گذشته، مرزهای کنونی کشورها را شکل داده‌اند و این تغییرات چه تأثیری بر هویت و حاکمیت ملی داشته است.

3. کمک به تفکر انتقادی: نقشه‌های تاریخی می‌توانند به عنوان منابعی برای تفکر انتقادی استفاده شوند. دانش‌آموزان می‌توانند با مقایسه نقشه‌های مختلف از دوره‌های زمانی مختلف، تغییرات قلمرو را تحلیل کنند و درباره علل و پیامدهای این تغییرات بیاندیشند. این نوع بررسی می‌تواند منجر به درک عمیق‌تر علل جنگ‌ها، مهاجرت‌ها و پیمان‌های سیاسی شود.

4. ایجاد و مشروعیت بخشیدن به روایت‌های ملی: نقشه‌های تاریخی نه تنها به درک رویدادهای گذشته کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند به بازتولید روایت‌های ملی خاص کمک کنند. این نقشه‌ها می‌توانند روایت‌های تاریخی یک کشور را تأیید و مشروعیت بخشند و از آن برای نمایش و توجیه موقعیت‌های جغرافیایی و سیاسی استفاده کنند. برای مثال، دولت‌ها از نقشه‌ها برای تأکید بر استقلال سرزمین‌های خود یا مشروعیت دادن به ادعاهای تاریخی استفاده می‌کنند.

5. ایجاد هویت ملی: نقشه‌ها با نمایش قلمروهای ملی در کتاب‌های درسی و منابع آموزشی، به شکل‌گیری هویت ملی دانش‌آموزان کمک می‌کنند. نقشه‌ها می‌توانند تصویری از سرزمین و مرزهای یک ملت را به دانش‌آموزان ارائه دهند و به آن‌ها کمک کنند تا هویت ملی خود را در ارتباط با تاریخ و جغرافیای کشورشان بفهمند.

6. تحلیل چشم‌اندازهای تاریخی و پیش‌بینی آینده: نقشه‌های تاریخی می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند تا چشم‌اندازهای تاریخی را تحلیل کنند و از آنها برای پیش‌بینی تغییرات احتمالی آینده استفاده کنند. بررسی روندهای تاریخی و تغییرات سرزمینی از طریق نقشه‌ها، به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد که به آینده نگاهی تحلیلی‌تر داشته باشند.

بنابراین، نقشه‌های تاریخی می‌توانند به عنوان ابزاری چندوجهی برای درک بهتر تاریخ، تفکر انتقادی، تحلیل رویدادها و فهم هویت ملی به کار روند.

روش های مطالعه تاریخ

استفاده از نقشه های ذهنی

یکی دیگر از استراتژی های موثر و روش مطالعه تاریخ، تجسم اطلاعات تاریخی در یک نگاه و ایجاد ارتباط چشمی است. نقشه ذهنی به معنای واقعی کلمه شما را قادر می سازد تا اطلاعات تاریخی، رویدادها و ایده ها را با استفاده از نمادها، کلمات، رنگ ها و تصاویر به شیوه ای منطقی ترسیم کنید که درک را بهبود می بخشد و شما را قادر می سازد مقادیر زیادی از اطلاعات را به خاطر بسپارید.

مثال زیر را در نظر بگیرید. این که نمونه ترسیم نقشه ذهنی در مورد تاریخ جنگ سرد (Cold War History) است

پس از ایجاد نقشه ذهنی، در این روش مطالعه ایده ها و ارتباطاتی را که اکنون می بینید در یادداشت های قابل استفاده به کار بگیرید. سپس یادداشت های خود را با آنچه که از خواندن کتاب درسی خود و گوش دادن به درس آموزگار سر کلاس، تکمیل کنید.

فلش کارت

در این روش مطالعه تاریخ برای درک بیشتر اطلاعات کلیدی را با تصویر بزرگ ترسیم کنید، برای به خاطر سپردن تاریخ‌ها، نام‌ها و رویدادهای کلیدی که احتمالاً در امتحان تاریخ خود خواهید دید، لازم است گاهی اوقات تکنیک‌ها و استراتژی‌های به خاطر سپردن به شکل حروفی مانند فلش کارت ها ابزاری عالی برای به خاطر سپردن اطلاعات، بهبود یادآوری و آزمایش سطح حفظ شما هستند.برای ایجاد یک فلش کارت، در یک طرف یک کارت 3×5، یک رویداد، تاریخ یا یک واقعه تاریخی کلیدی را بنویسید. در طرف مقابل، تعریف، شرح یا توضیح را بنویسید. استفاده از فلش کارت برای به خاطر سپردن قدیمی است. اما امروزه به اندازه صد سال پیش موثر است.

تماشای فیلم

تماشای فیلم می تواند روشی موثر برای یادگیری و مطالعه تاریخ باشد. مجموعه‌ای از فیلم‌ها و مستندها وجود دارد که به‌طور دقیق وقایع تاریخی را به تصویر می‌کشد. بیشتر فیلم های تاریخی و مستند در عین اینکه جنبه آموزشی دارند بسیار سرگرم کننده نیز هستند.
متأسفانه برخی از فیلم‌هایی که رویدادهای تاریخی را به تصویر می‌کشند واقعیت تاریخی ندارند. «فهرست شیندلر» که لهستان تحت اشغال آلمان را در طول جنگ جهانی دوم به تصویر می‌کشد، تصویری تاریخی تا حدودی دقیق ارائه می‌دهد.متأسفانه، فیلم «شجاع قلب»، به همان اندازه که تکان دهنده و سرگرم کننده است، از نظر تاریخی دقیق نیست. اگر در مورد یادگیری تاریخ جدی هستید، مطمئن شوید که فیلمی که انتخاب می‌کنید با واقعیت تاریخی مطابق است.

پادکست

یکی دیگر از روش هایی که در کنار مطالعه تاریخ باید به آن توجه داشته باشیم شنیدن فایل های صوتی و پادکست هایی است که در زمینه تاریخ توسط افراد عادی تا حرفه ای ضبط شده است. عادی از آن جهت که افرادی هستند که با مطالعه چند کتاب تاریخی درصدد این هستند که مباحث تاریخی را به شکل صوتی ضبط نمایند. افراد متخصص و حرفه ای نیز ممکن است علاوه بر انتشار مقالات و یافته های علمی در مورد موضوعی تمایل داشته باشند که تحقیقات و نتایج پژوهش های تاریخی و در نهایت تحلیل های خود را در قالب پادکست ارائه نمایند. به همین منظور می توان به کانال پادکست بزنگاه های تاریخ اشاره کرد. این کانال به ارائه موضوعات گوناگون تاریخ معاصر ایران با روایتی جدید، توسط مسعود کوهستانی می پردازد.

خواندن کتاب درسی تاریخ

بیشتر اطلاعات درس های تاریخ در متن نوشته شده است. بنابراین یادگیری درس های تاریخ مستلزم مطالعه تاریخ به مقدار کافی است. اما خواندن بیشتر لزوماً به این معنی نیست که بیشتر یاد خواهید گرفت.نکته کلیدی این است که تا حد امکان بیشترین مقدار اطلاعات و دانش را از متن کتاب درسی تاریخ خود استخراج کنید. کتاب های درسی تاریخ از کلمات تشکیل شده اند، اما همه کلمات به یک اندازه اهمیت ندارند. با کشف سلسله مراتب کلمات، می توانید تا 75 درصد از محتوای یک کتاب درسی را در حالی که تنها 25 درصد از متن را بخوانید، استخراج کنید.

–با خواندن عنوان شروع کنید. عنوان اکثر کتاب‌های تاریخی بیشترین بینش را در مورد بحث اصلی کتاب ارائه می‌کند. به عنوان مثال، زمینه های نهضت مشروطه به شما بینش فوری در مورد آنچه در کتاب در مورد آن است می دهد. قرار نیست هر عنوانی زیاد توصیف شود اما ارزش آن را دارد که وقت بگذارید و بدانید که چرا این عنوان انتخاب شده است.

–اکنون کتاب را باز کنید و سرفصل های فهرست شده در ابتدا را مرور کنید. بسته به نوع درسی که می‌خوانید، سرفصل‌های فصل به احتمال زیاد به ترتیب زمانی رویدادها یا به گونه‌ای سازماندهی می‌شوند که بینش بیشتری در مورد ساختار استدلال ارائه شده ارائه می‌دهد. خواندن سرفصل‌های درس ها به شما یک نمای کلی از آنچه درس موردنظر درباره آن است ارائه می‌کند.
قبل از پرداختن به متن هر فصل، چند دقیقه ای را به خواندن مقدمه و نتیجه گیری فصل اختصاص دهید. مقدمه و نتیجه‌گیری اغلب مهم‌ترین و روشن‌کننده‌ترین بخش‌های فصل هستند. در اینجا نویسنده خلاصه ای از استدلال های اصلی، تحقیق ارائه شده در فصل و نتایج بدست آمده را ارائه می دهد.

–یک روش دیگر در مطالعه تاریخ، خواندن مقدمه و نتیجه‌گیری قبل از خواندن متن اصلی فصل های کتاب است که در نتیجه آن (1) زمینه بهتری برای درک و تفسیر اطلاعات ارائه شده در اختیار شما قرار می‌دهد(2) به شما کمک می‌کند بین آنچه می‌خوانید و استدلال‌های نویسنده ارتباط برقرار کنید. مقدمه‌ها و نتیجه‌گیری‌های فصل ها در کتاب‌های تاریخ ممکن است به وضوح با یک عنوان پررنگ مشخص شوند یا صرفاً اولین و آخرین پاراگراف فصل باشند.

–کتاب‌های تاریخ، به‌ویژه کتاب‌های درسی، دارای فصل‌هایی هستند که به بخش‌هایی مختلف تقسیم می‌شوند که هم به صورت موضوعی و یا هم به ترتیب زمانی سازماندهی شده‌اند. وقتی یک فصل به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شود، هر بخش معمولاً با یک عنوان پررنگ و به دنبال آن با استفاده از متن پررنگ برای جمله اول پاراگراف مشخص می‌شود.خواندن سریع عناوین بخش ها قبل از پرش به بدنه فصل به شما درک بهتری از محتوای اصلی ارائه شده در فصل می دهد. به یاد داشته باشید، همانطور که قبلاً اشاره کردیم، شما می خواهید در این روش مطالعه تاریخ ابتدا درک درستی از تصویر بزرگ داشته باشید و سپس به جزئیات برسید.

–روش دیگر مطالعه تاریخ سلسله مراتب در بیشتر کتاب های تاریخ اولین جمله هر پاراگراف است. جمله اول پاراگراف برای معرفی نکته اصلی نویسنده استفاده می شود، در حالی که جملات زیر پارگراف اول شواهد و تحلیل آن موضوع را ارائه می دهند.در یک کتاب درسی معمولی تاریخ، خواندن فقط اولین جمله از هر پاراگراف، خلاصه ای از کل فصل را ارائه می دهد. و فراموش نکنید که تمام تصاویر، از جمله عکس ها، نقشه ها و نمودارها را مرور کنید. اگر نویسنده آنها را شامل می شود، به دلیلی این کار را انجام داده است.
هنگامی که عنوان کتاب تاریخ خود را خواندید و اهمیت آن را کشف کردید، عناوین فصل های جلوی کتاب را مرور کردید، عنوان فصل، مقدمه، نتیجه گیری، عناوین بخش ها و اولین جمله هر پاراگراف را بخوانید.

–اکنون وقت آن است که بنشینید و متن اصلی را بخوانید و داده ها، رویدادها و اطلاعات کلیدی را بررسی کنید تا درک و نظر خود را توسعه دهید.

–یادداشت برداری هنگام مطالعه، هنگام مطالعه تاریخ، مهم است که یادداشت برداری کنید. اگر صاحب کتاب درسی خود هستید و قصد فروش آن را ندارید، توصیه می کنیم در حین مطالعه، افکار، ایده ها و دیدگاه های خود را در حاشیه هر صفحه یادداشت کنید.اگر صاحب کتاب خود نیستید یا قصد دارید پس از خواندن آن را بفروشید، باید در جای دیگری یادداشت برداری کنید. یادداشت های خوب تضمین می کند که شما برای مقاله یا امتحان بعدی خود آماده خواهید شد که در آن دانش، درک و کار شما مورد آزمایش و ارزیابی قرار می گیرد.

–یادداشت برداری در کلاس، کلاس شروع می شود و معلم شما بلافاصله شروع به صحبت در مورد اقدامات امیر کبیر می کند. او هیجان زده است و اطلاعات فقط از دهانش جاری می شود.شما برای چند لحظه گوش می دهید و سپس شروع به یادداشت برداری می کنید. شما هر چه او می گوید بنویسید. در پایان کلاس شما پنج صفحه یادداشت دارید. شما کل درس معلم را روی کاغذ ثبت کردید!به طوری که دستتان خود احساس درد می کنید مانند دو ماراتن فقط دویده اید و اصلا به حرفهای معلم حتی یک کلمه هم گوش نکردید.

این نوع یادداشت برداری در بین دانش آموزانی رایج است که می ترسند چیزی مهمی را از دست بدهند و همه صحبت هایی که استادشان می گوید را یادداشت می کنند. چراکه مطمئن نیستند چه چیزی مهم است و چه چیزی مهم نیست. کلید یادداشت برداری در کلاس تاریخ این است که فقط چیزهایی را یادداشت کنید که واقعاً مهم هستند. اما چگونه این کار را انجام می دهید؟

کلیدهای یادداشت برداری موثر در روش مطالعه تاریخ کدام است

آمادگی قبل شروع درس معلم
هرچه هنگام ورود به کلاس آمادگی بیشتری داشته باشید، پیگیری و یادداشت های خوب برای شما آسان تر خواهد بود. به طور معمول، معلم شما درباره موضوعاتی که در کتاب درسی شما آمده است بحث می کند. اگر قبلاً با موضوع مورد بحث آشنا هستید و هنگام خواندن کتاب درسی خود یادداشت های خوبی گرفته اید، نیازی نیست همه چیز را یادداشت کنید. همانطور که به درس معلم خود گوش می دهید، به سادگی یادداشت های خواندنی خود را با اطلاعات جدید و بینش هایی که در طول درس یاد می گیرید تکمیل کنید.

توجه داشته باشید که کدام موضوعات برای استاد شما مهم است
برخی از معلم ها مستقیم به شما می گویند که کدام نکات و موضوعات مهمتر از سایرین است، در حالی که برخی دیگر اینطور نیستند. این وظیفه شماست که تعیین کنید کدام نکات مهم هستند. اگر شک دارید، دست خود را بالا ببرید و بپرسید.

یادداشت های شما باید خوانا و منظم باشد
یادداشت برداری که نمی توانید به عقب برگردید و بعداً مرور کنید، فایده ای ندارد. بلافاصله بعد از هر درس، یادداشت های خود را مرور کنید تا مطمئن شوید که همه چیزهایی را که یادداشت کرده اید را درک می کنید، چراکه که درس هنوز در ذهن شما تازه است. اگر چیزی که نوشتید نامشخص است، آن را روشن کنید. یادداشت های خود را بر اساس موضوع، سپس سال ها، دهه ها و قرن ها سازماندهی کنید. برای شناسایی اطلاعاتی که واقعاً مهم هستند، از ستاره ها، فلش ها و سایر ابزارهای نشانه گذاری استفاده کنید.

همیشه تاریخ و عنوان هر درس را در یادداشت های خود ثبت کنید
ثبت تاریخ و عنوان در یادداشت های خود برای هر درس جدید به شما این امکان را می دهد که هنگام نوشتن یک مقاله یا آماده شدن برای امتحان به درس های خاصی مراجعه کنید. در این روش مطالعه تاریخ مطمئن شوید که یادداشت های شما به ترتیبی که معلم شما در طول درس ارائه کرده است پیروی کند.

سخن نهایی

آنچه که از روش های مطالعه تاریخ گفته شد برای مطالعه دروس تدوین شده در کتاب های درسی دانش آموزان در مقاطع متوسطه است همانطور که می دانید روش مطالعه در دانشگاه برای دانشجویان اگر در همین سطح بماند و فقط برای خواندن و حفظ کردن دانشجو دروس دانشگاهی باشد، این روش مطالعه کافی است اما اگر هدف دانشجو از انتخاب رشته تاریخ و مطالعه تاریخ پژوهش و کشف نقاط تاریک در تاریخ باشد ابتدا باید با مهارت های بسیاری مانند پژوهش و روش تحقیق در تاریخ آشنا شود.

منبع: Adapted from Becton Loveless article

پی نوشت:

تاریخ را چگونه بخوانیم

شما باید زمانی را برای یادداشت برداری و مطالعه کامل اختصاص دهید، در غیر این صورت نمی توانید انتظار داشته باشید که دوره های تاریخی را به خوبی یاد بگیرید. برای اینکه مطالب تاریخی ملکه ذهنتان شود باید هر دوره تاریخی به مثابه یک آزمایشگاه در نظر بگیرید و عمیقا هر روز در منابع این دوره پرسه بزنید.خصوصا اگر تاریخ معاصر می خوانید؛ چراکه تاریخ معاصر ایران هر روز و هر ساعت آن سرشار از اتفاقات و وقایع زیادی است. به جرات می توانم بگویم تنها کسی که در تاریخ معاصر ایران بسیار متبحرانه کار می کند و همیشه سخن تازه و دستاورد جدید دارد آقای مسعود کوهستانی نژاد است من این موضوع را به عنوان کسی که بیست سال با او زندگی می کنم به شما عرض می کنم. هر روز شاهد مطالعه عمیق او بر روی منابع تاریخ معاصر ایران هستم. او را به دانشمندی تشبیه می کنم که در آزمایشگاه خود مشغول بررسی و مطالعه بر روی موضوع خاصی است که برای رسیدن به واقعیت و نزدیک شدن به حقیقت همه تلاش خود را می کند.