محمد مصدق در 29 اردیبهشت سال 1261 شمسی در تهران متولد شد. مادرش ملک تاج خانم نجم السلطنه یک شاهزاده خانم قاجاری و از نوادگان فتحعلی شاه قاجار بود. همچنین دختر فیروز میرزا نصرت الدوله و خواهر نجم السلطنه همسر مظفرالدین شاه و برادرش نیز عبداحسین میرزا فرمانفرما از رجال دوره قاجار بودند. پدر مصدق، میرزا هدایت الله وزیر دفتر از مستوفیان و از طبقه اعیان در دوره قاجار و ناصرالدین شاه بود. به همین دلیل بعد از فوت پدرش ناصرالدین شاه به میرزا محمد که دوازده سال بیشتر نداشت لقب «مصدق السلطنه» را داد. زندگی نامه دکتر مصدق فراز و فرودهای زیادی دارد که در ادامه به آن می پردازیم.
تحصیلات دکتر محمد مصدق
تحصیلات محمد مصدق در ایران زیر نظر معلمان سرخانه از جمله شیخ محمد علی کاشانی، میرزا عبدالرزاق خان بغایری، میرزا غلامحسین خان رهنما بود و سپس تصمیم می گیرد برای ادامه تحصیل به سوئیس برود سرانجام از دانشگاه نوشاتل سوئیس دکترای حقوق بین الملل را می گیرد و در سال 1293 به ایران باز می گردد.
منصب ها و خدمات دولتی و فرهنگی دکتر مصدق
مناصب دکتر مصدق از سال 1293تا 1302 شامل موارد زیر است:
عضویت در کمیسیون (توفیر جمع و خرج وزارت مالیه)
عضویت در کمیسیون تطبیق حواله جات جانشین دیوان محاسبات از طرف دوره سوم مجلس شورای ملی
معاونت وزارت مالیه و ریاست کل محاسبات
والی گری فارس در کابینه مشیر الدوله
وزارت مالیه در کابینه قوام السلطنه
والیگری آذربایجان
وزارت امور خارجه در کابینه مشیر الدوله
نمایندگی مجلس در دوره پنجم مجلس شواری ملی
نمایندگی مجلس شورای ملی در ادوار چهاردهم و شانزدهم و هفدهم
نخست وزیری
فعالیت های فرهنگی دکتر محمد مصدق
دکتر محمد مصدق در سال ۱۲۹۳ عضویت حزب اعتدالیون اجتماعیون را داشت. تالیف و ترجمه چهار کتاب و جزوه به زبانهای فرانسوی و فارسی و نیز همکاری در انتشار “مجله علمی” و تدریس در مدرسه علوم سیاسی از فعالیت های سیاسی و فرهنگی دکتر مصدق در آن سالها بود.
مصدق والی فارس به همراه اسناد جدید
دکتر محمد مصدق سال 1299 پس از پایان تحصیلاتش در سوئیس در راه برگشت به ایران وارد شیراز می شود و با توجه به وقایع آن سال ها حکمرانی فارس یا والی گری بر فارس را به وی پیشنهاد می دهند که بلافاصله وی می پذیرد. با خواست بزرگان و نیروهای سیاسی فارس وی به حکمرانی بر فارس می رسد درصدد برخی اصلاحات اساسی در زمینه ی برقراری امنیت، قانونگرایی، مبارزه با فساد بر می آید که به موفقیت و موجب رضایت و محبوبیت گسترده وی در بین مردم فارس می شود. اما برخی موانع مانند کودتای 1299 مانع ادامه اصلاحاتش شد.سرانجام پس از 6 ماه حکمرانی فارس با وقوع کودتا در دوره سلطنت احمدشاه و نخست وزیری سید ضیاالدین طباطبائی و عدم پذیرش و حمایتش از کودتا و پس از مشورت با کلنل فریزر(فرمانده تفنگداران جنوب ایران) مجبور به استعفا می شود و تا زمان پایان نخست وزیری سید ضیاالدین طباطبایی در ایل بختیاری می ماند.
در سند ایران اسنادی از والی گری دکتر مصدق در اختیار داریم که می توانید در لینک زیر آنها را مشاهده نمایید.
( تاکید می نماییم مشاهده این اسناد تنها با پرداخت حق اشتراک امکانپذیر است.)
دکتر محمد مصدق وزیر مالیه در کابینه قوام السلطنه
پس از عزل سید ضیاالدین طباطبایی توسط احمد شاه قوام السلطنه مسئول تشکیل کابینه وزرا شده و وزارت مالیه را به دکتر مصدق پیشنهاد می کند و براساس منابع، وی پذیرفتن این سمت را منوط به گرفتن اختیارت برای پاک کردن عناصر فساد از وزارت مالیه می کند که با مخالفت نمایندگان مجلس شورای ملی مواجه می شود. اما با وجود گرفتن اختیارات سه ماهه و پاره ای اقداماتش در وزارات دارایی سرانجام با مخالفت های زیادی از سوی نمایندگان ناراضی روبه رو می شود که بنابراین ترجیح می دهد از شرکت در دولت خودداری کند .
والی گری دکتر محمد مصدق بر ایالت آذربایجان
دکتر مصدق برای تصدی این منصب گفته بود اگر فرمانده لشکر در آذربایجان زیر نظر والی، نه وزارت جنگ کار کند این سمت را می پذیرم. به همین وزیر جنگ سردار سپه به او اطمینان می دهد که اوامر او قابل اجرا خواهد بود بنابراین او راهی آذربایجان می شود اما کمتر از شش ماه دوباره وی از این سمت نیز استعفا می دهد دکتر مصدق در خاطراتش علت استعفایش بر والی گری آذربایجان را کسالت و نامساعد بودن وضعیت جسمانی اش عنوان می کند.
دکتر محمد مصدق به عنوان وزیر خارجه
در سال 1302 پس از روی کار آمدن پی در پی دولت ها این بار در دولت مشیر الدوله وزارت امور خارجه به دکتر مصدق محول می شود.
نمایندگی دکتر محمد مصدق در دوره پنجم مجلس شورای ملی
فعالیت پارلمانی دکتر محمد مصدق در 22 بهمن 1302 آغاز شد در این زمان سردار سپه ریاست وزرا و وزارت جنگ را بر عهده داشت و در مقابل اغلب حرکت هایی که انجام داد نمایندگان مجلس به رهبری سید حسن مدرس مخالفت می کردند از جمله طرح جمهوریت سردار سپه با مخالفت نمایندگان اجرا نشد. در تمام این مدت مصدق مخالفتی با وی نکرده است اما تنها مخالفت وی با طرح خلع سلطنت احمد شاه و تغییر سلطنت قاجار بود که وی مخالفت خودش را با سلطنت سردار سپه در یک نطق طولانی در مجلس بیان می کند.
نمایندگی دکتر محمد مصدق در دوره ششم مجلس شورای ملی
دوره ششم مجلس شورای ملی در زمان رضا شاه 19 تیر 1305 آغاز شد که در این دوره دکتر مصدق جز نمایندگانی بود که رضا شاه مانع حضور او در مجلس نشده بود و نطق های دکتر مصدق در مجلس ششم شامل موارد زیر است:
مخالفت با وثوق الدوله به دلیل امضای قرارداد 1919، شیلات بحر خزر، راه آهن سراسری ایران، قرارداد مالیه، بانک شاهی، بودجه مجلس، عدلیه، محرومیت وکلا از وزارت، انتقال اختیارات میلیسپو به مکاسکی، خرابی خانه های مردم، قسم نخوردن، کسر عایدات بلدیه، قرارداد گمرک و شیلات، اعتبار برای ساختمان زندان و تعمیرات قصور سلطنتی، ثبت اسناد، انحصار دولتی تریاک
خانه نشینی مصدق از دوره ششم تا دوره چهاردهم
نمایندگی دکتر محمد مصدق در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی
مجلس چهاردهم در اسفند سال 1322 افتتاح گردید .در این دوره ایران تحت اشغال متفقین بود بنابراین نمایندگان مجلس نیز آزادی عمل چندانی نداشتند.در این مجلس دکتر مصدق نماینده اقلیتی بود مخالفت با اختیارات میلیسیو پشتوانه اسکناس، پاسخ به کافتارادزه و مراسله محرمانه به سفیر اتحاد جماهیر شوروی، پیشنهاد طرح منع مذاکرات نفت، استقلال مالی دانشگاه، زندانیان سیاسی، حمله به سید ضیاء الدین طباطبایی و رضا شاه ستایش از سلطان احمد شاه، انتقاد از قرارداد نفت در زمان رضاشاه سخن می گفت.از نکات مهم در مورد دکتر مصدق در این دوره از نمایندگی اش، موافقت وی با قانون “انجمن های ایالتی ولایتی” بود چنانچه در دور بعدی یعنی دوره شانزدهم مخالف سرسخت اجرای این قانون بود.
دکتر محمد مصدق و سیاست موازنه منفی
در جلسه هفتم آبان ماه ۱۳۲۳ دکتر مصدق طی یک سخنرانی جامع و روشن کردن لطمه هایی که ایران از قرارداد دارسی و سپس تمدید قرارداد در زمان رضاشاه خورده است با واگذاری امتیاز نفت شمال به اتحاد شوروی مخالفت کرد. او در این سخنرانی نظریه «موازنه منفی در سیاست خارجی ایران و ندادن هیچ گونه امتیازی به دولتهای خارجی را مطرح کرد و برای دستیابی به توازن سیاسی در کشور و برگزاری انتخابات آزاد در کشور را لازم می دانست.
خانه نشینی دکتر محمد مصدق تا آغاز دوره شانزدهم
این خانه نشینی شامل فعالیت های سیاسی پشت پرده وی با نمایندگان مجلس طرفدار خودش بود امثال حسین مکی از نمایندگان دوره پانزدهم مجلس با وی ارتباط بسیار زیادی داشتند.گویی وی در این زمان به دنبال جمع کردن یاران خودش بود یا آنکه جمعی به دنبال اضافه کردن وی به جمعشان برای پیش برد اهدافشان بودند.
نمایندگی دکتر محمد مصدق در دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
دوره شانزدهم مجلس در 20 بهمن سال 1328 شروع به کار کرد. این دوره از پرتلاطم ترین ادوار تاریخ مجلس شورای ملی به شمار می آید. تصویب قانون ملی شدن نفت نتیجه اقدامات این دوره بود. اما چگونگی راه یابی دکتر محمد مصدق به این دوره به همراه افرادی همچون آیت الله کاشانی، بقایی، مکی ، حائری زاده، دکتر شایگان بعد از متحصن شدن شان نسبت به اعتراض در نبود آزادی انتخابات بود که موجب ورود آنها به مجلس شد.در این دوره تعیین تکلیف لایحه الحاقی گس- گلشاییان به کمیسیون نفت که عضو اول آن دکتر مصدق بود، داده شد. از یاد نبریم که این دوران با جنگ سرد مصادف بود بنابراین هر یک از دول شوروی و ایالات متحده به دنبال گرفتن امتیاز و جای پایی در ایران بودند.
از دیگر اقدامات دکتر مصدق در مجلس شانزدهم سر سختی او در مخالفت با نخست وزیری رزم آرا و همچنین مخالفت با تمام لوایح او بود.دکتر مصدق به نمایندگی جبهه ملی مخالفت قاطع خود را از رزم آرا اعلام وی حکومت او را شبه کودتا نامیده و در جلسه بعدی هم گفت «اگر مارا بکشند، پارچه ، پارچه بکنند، زیر بار حکومت این جور اشخاص نمی رویم. به وحدانیت حق، خون می کنیم، خون می کنیم، می زنیم و کشته می شویم(با عصبانیت) اگر شما نظامی هستید من از شما نظامی ترم، می کشم، همین جا شما را می کشم.»
اما رزم آرا در جلسه 13 تیر سال 1329 علیرغم مخالفان او که عبارت بودند از دکتر محمد مصدق، دکتر شایگان، دکتر بقایی، حائری زاده، اللهیار صالح، عبدالقدیر آزاد، محمود نریمان و حسین مکی از مجلس شورا ملی و مجلس سنا، رای اعتماد گرفت. و در سخنرانی اش گفت: «به نظر ساحت مجلس شورای ملی به قدری محترم و قابل ستایش است که نبایستی چنین کلمات زننده و موهنی بر زبان راند.» (دکتر مصدق:زننده نیست، زننده شمایید).
اما مخالفت دکتر محمد مصدق با رزم آرا به همین جا ختم نشد و با لایحه دیگر وی که لایحه تشکیل انجمن ایالتی و ولایتی بود و رزم آرا آن را بلافاصله بعد از نخست وزیری اش به مجلس ارائه داده بود, واکنش نشان داد و در همان جلسه مصدق با فریاد گفت «این طرح تجزیه ایران است.» قابل ذکر است هنگامی که در مجلس چهاردهم این طرح ارائه شد، مصدق در سخنانی که در صورت مذاکرات آن دوره هم موجود است انجمن های ایالتی و ولایتی را طرح خوبی اعلام کرده و مخالفتی با آن نداشت.
دکتر محمد مصدق و ملی شدن صنعت نفت
ملی شدن نفت در 24 اسفند سال 1329 شمسی به تصویب مجلس رسید و پس موافقت شاه و تصویب مجلس سنا نهایتا در 29 اسفند 1329 نفت ملی شد.
مصدق در دوره اول نخست وزیری خود چه اقداماتی انجام داد
دکتر مصدق در 12 اردیبهشت سال 1330 دولت خود را با برنامه دو ماده ای (1- اجرای قانون ملی شدن نفت 2- اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای ملی و شهرداری ها) به مجلس معرفی و کار خود را شروع کرد.به چند مورد از اقدامات دکتر مصدق در دوران نخست وزیری و وقایعی که در آن دوران اتفاق افتاده است اشاره می کنیم:
روز 24 اردیبهشت به دستور مصدق طی بخشنامه ای انحلال شرکت نفت ایران و انگلیس اعلام شد واکنش های انگلستان از سفیر گرفته تا کارکنان و متخصصان شرک نفت را به همراه داشت و سرانجام کارشناسان انگلیسی شرکت ایران را ترک کردند.
از دیگر اقدامات وی در ماه اول نخست وزیری انتقال دفتر نخست وزیری به خانه اش به بهانه نداشتن امنیت جانی بود و جلسات را در همان خانه و از تختخوابش برگزار می کرد و از همان روز اول گارد نخست وزیری را در خانه اش مستقر کرد.
برای گرفتن رای اعتماد از مجلس نمایندگان را تهدید کرد که باید در همان روز اول رای اعتماد را به او بدهند و همین امر واکنش منفی نمایندگان مجلس را برانگیخت که بعدها هم ادامه داشت.
از موضوعات مهم دیگر دوران نخست وزیری دکتر مصدق شکایت انگلستان علیه ایران در دادگاه دادگستری لاهه بود.
تظاهرات و وقایع 23 تیر که به بهانه پنجمین سال اعتصاب آبادان بر پا شده بود و متعاقب آن دکتر مصدق اعلام حکومت نظامی در تهران صادر کرد
کارشناسان شرکت نفت ایران و انگلیس کشور را ترک کردند
حضور مصدق در شورای امنیت و دیدارش با ترومن رئیس جمهور آمریکا
انتشار اوراق قرضه ملی
علت اینکه چرا دولت مصدق ناچار به فروش اوراق قرضه ملی شد این بود که پس از ملی شدن صنعت نفت، و خلع شرکت نفت ایران و انگلیس از کنترل نفت ایران، آن شرکت مانع از فروش نفت ایران شده و بدین ترتیب کسری بودجه شدیدی در خزانه دولتی به وجود آمد. برای مقابله با آن وضعیت و تامین هزینه های دولت، دکتر مصدق تصمیم به انتشار اوراق قرضه و فروش آنها شد. درآمد حاصله از فروش آن اوراق، عاید خزانه کشور شده واز این راه کسری بودجه تا اندازه ای کمتر می شد.
بیشتر بخوانید: روابط ایران و اسرائیل در دوره دولت دکتر مصدق (۱۳۳۲-۱۳۳۰)
انتخابات دوره هفدهم مجلس شورای ملی
تقاضای اختیارات دکتر محمد مصدق از مجلس
مصدق سه روز پس از انتصابش به نخست وزیری در 22 تیر 1331 از مجلس شورای ملی تقاضای اختیارات قانونگذاری آزمایشی برای مدت 6 ماه کرد که با مخالفت اکثریت نمایندگان مجلس حتی موافقان و طرفداران وی مانند حائری زاده و عبدالرحمن فرامرزی مواجه شد و بسیاری خصوصا مطبوعات آن زمان لایحه اختیارات دکتر محمد مصدق را نخستین سنگ بنای حکومت مطلقه دانستند. اما او علیرغم اینکه می دانست اختیارات خلاف قانون اساسی است اما تاکید داشت که علت تقاضا فوریت استثنایی و اهمیت بعضی از مسائل مخصوصا مربوط به بحران اقتصادی و مالی است که از طریق قانونگذاری عادی ممکن نیست. تا پیش از آن، دکتر مصدق به هنگامی که در سال 1300 وزیر مالیه بود نیز درخواست اختیارات ویژه از مجلس کرده بود که مخالفت نمایندگان، در ان زمان نیز استعفای او را به همراه داشت.
استعفای دکتر مصدق
یکی از سوالات بسیار مهم این است که چرا دکتر محمد مصدق استعفا داد؟
در پاسخ به این سئوال باید گفت که علت استعفای مصدق از مقام نخست وزیری در تیر 1331 مخالفت تعدادی از نمایندگان مجلس هفدهم و نیز سناتورهای مجلس سنا با اعطای اختیارات ویژه به او بود. استعفا و متعاقب آن نخست وزیری مجدد قوام السلطنه، موج گسترده ای از مخالفت ها و تظاهرات ها را به همراه داشت.
وقایع 30 تیر 1331
اوج تظاهرات مخالفین قوام السلطنه در روز 30 تیر 1331 بود که قیام عمومی را به رهبری آیت الله کاشانی به همراه داشت. در نتیجه، قوام السلطنه استعفاء داده و دکتر مصدق بار دیگر به نخست وزیری بازگشت.
لوایح قانونی دکتر محمد مصدق
به فاصله اندک زمانی پس از شروع دوره دوم نخست وزیری دکتر محمد مصدق، نمایندگان مجلس و سناتورهای مجلس سنا با اعطای اختیارات ویژه به وی موافقت کردند. بر این اساس، وی اختیار می یافت که لوایح قانونی را که از طریق دستگاه های دولتی تهیه شده بود، پس از تایید دکتر محمد مصدق به طور آزمایشی به مورد اجرا گذارده شوند و سپس، بعد از طی زمانی مشخص، متن آنها را برای تصویب نهایی به مجالس قانونگذاری ارائه کند. در حالی که بر اساس قانون و متمم قانون اساس، یک لایحه تنظیم شده از طرف دستگاه های دولتی تنها هنگامی می توانست به مورد اجرا در آید که مورد بررسی نمایندگان و سناتورها قرار گرفته و تصویب شده و به شکل قانون در آمده باشد. علی ای حال، در طول افزون بر یک سال، حدود سیصد لایحه قانونی به امضای مصدق رسیده و به مورد اجرا درآمدند.
اسناد جدید و مرتبط با اقدامات دکتر مصدق
بروز اختلافات دکتر مصدق با آیت الله کاشانی
آن گونه که از شواهد در دسترس مشخص است، اختلافات آیت الله کاشانی و مصدق چندی بعد از اعطای اختیارات ویژه به دکتر محمد مصدق علنی شد. آیت آلله کاشانی نخست در لفافه ولی به مرور زمان با بیانی صریح تر و علنی تر، مخالفت خود را با اعطای اختیارات به وی نشان داد. البته در برخی زمینه های دیگر نیز میان آنان اختلاف بود. اما از اوایل زمستان 1331 اختلافات بین آنها وارد فاز جدیدی شده و روز به روز شدیدتر گشت. به نحوی که دیگر نه تنها هیچ گونه ارتباطی میان آنان وجود نداشت، بلکه هوادران هر یک، با بدترین شکلی، به دیگری حمله می کردند. وقایع مرداد سال 1332 و حمله به منزل آیت الله کاشانی از سوی عده ای بر دامنه اختلافات افزود و در نهایت منججر به سقوط دولت دکتر مصدق در 28 مرداد سال 1332 شد.
سند مرتبط
چکیده سند: شایعاتی از علل تیره شدن روابط آیت الله کاشانی و دکتر مصدق/ مرداد 1332
قتل رئیس شهربانی تهران افشار طوس
انتقادات و فشار بر دولت دکتر محمد مصدق، به ویژه در ارتباط با موضوع نفت، از همان ابتدای شروع به کار مصدق در مقام نخست وزیری، آغاز شده بود و به تدریج دامنه آن گسترش یافته و جناح های سیاسی جدیدی نیز در طیف مخالفین دکتر محمد مصدق وارد می شدند. به نحوی که در زمستان 1331 سلطنت طلبان، بخش بزرگ و عمده نیروهای مذهبی، نزدیکان و وابستگان به سیاست های آمریکا و بریتانیا، همراه با گروه هایی از اعضای سابق جبهه ملی به رهبری آیت الله کاشانی و مظفر بقائی، جناح نیرومندی را در مقابل مصدق و دولتش تشکیل داده بودند که علاوه بر انتقاد و تخطئه و و دیگر ابزار کلامی و کتبی، از مقابله های عملی با دولت مصدق نیز خودداری نمی کردند.
از جمله معروف ترین اقدامات آنان در مخالفت با وی قتل رئیس شهربانی دولت مصدق، سرتیپ افشار طوس در 2 اردیبهشت 1332 در تهران بود. این ترور و قتل به وطور مشخص توسط مخالفین دکتر مصدق طراحی و به مورد اجرا در آمد و نقش مهمی در افزایش تنش ها و دوری قطعی جناح های سیاسی از یکدیگر و خلاصه، متلهب نمودن فضای سیاسی کشور داشت.
اسناد مرتبط
برگزاری رفراندم برای انحلال مجلس هفدهم به دستور دکتر محمد مصدق
علیرغم اینکه انتخابات دوره هفدهم مجلس شورای ملی در زمان دکتر محمد مصدق برگزار شده و دولت او، مسئولیت برگزاری آن انتخابات و تشکیل آن دوره از مجلس را به عهده داشت، از همان روزهای نخست تشکیل مجلس هفدهم، نمایندگان مجلس به طور کامل همراه و همسو با دکتر مصدق نبودند که تجلی آن را می توان در استعفای او در اواخر تیر 1331 و مخالفت آنان با اعطای اختیارات دانست. پس از قیام سی تیر، تا مدت های نمایندگان مجلس از هر گونه همراهی با وی دریغ نداشتند. به ویژه بعد از انحلال مجلس سنا توسط دکتر مصدق در مهر 1331، تنها آن نمایندگان بودند که بار و مسئولیت قانونگذاری را بر دوش داشتند.
اما با اوج گیری مخالفت ها با دکتر محمد مصدق در زمستان 1331، بخشی از نمایندگان مجلس، به ویژه تعدادی از نمایندگانی که قبلا از جمله همراهان مصدق شمرده می شدند (از جمله حسین مکی)، در مجلس مورد عتاب قرار گرفت و درخواست هایی برای نظارت و تحقیق در مورد اقدامات و عملکرد آن دولت در مجلس شد. اوج این موضوع درخواست تعدادی از نمایندگان برای بررسی علت چاپ اسکناس بدون پشتوانه بود. در مواجهه با این موضوع، نخست نمایندگان طرفدار مصدق، اکثریت مجلس را از کار انداخته و بدین ترتیب مانع از تشکیل جلسات آن شده و در نهایت نیز به درخواست و دستور دکتر مصدق، رفراندمی در 12 مرداد 1332سراسر کشور برگزار شد و سپس مصدق دوره هفدهم مجلس شورای ملی را منحل اعلام کرد.
اسناد مرتبط
اقدامات دکتر محمد مصدق
دکتر محمد مصدق، شخصیتی پیچیده و بحث‌برانگیز در تاریخ ایران است. با این حال، خدمات و اقدامات او در دوران نخست‌وزیری، نقشی انکارناپذیر در تاریخ معاصر ایران ایفا کرده است. دوران نخست‌وزیری او که 2 سال و 7 ماه به طول انجامید، با تحولات و اقدامات مهمی همراه بود که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ملی کردن صنعت نفت
مهم‌ترین اقدام دولت مصدق، ملی کردن صنعت نفت ایران در 29 اسفند 1329 (1951) بود. این اقدام با مخالفت شدید بریتانیا و آمریکا که از منافع عظیمی در صنعت نفت ایران برخوردار بودند، روبرو شد.اقدامات دکتر مصدق به ویژه در ملی کردن صنعت نفت، تاثیر عمیقی بر تاریخ ایران گذاشت و به عنوان نمادی از مبارزه برای استقلال و آزادی شناخته می‌شود.اقدامات دکتر مصدق به ویژه در ملی کردن صنعت نفت، تاثیر عمیقی بر تاریخ ایران گذاشت و به عنوان نمادی از مبارزه برای استقلال و آزادی شناخته می‌شود.
مبارزه با فساد
مصدق در دوران نخست‌وزیری خود با فساد اداری و مالی در دستگاه‌های دولتی مبارزه کرد و تلاش کرد تا عدالت و انضباط را در امور کشور برقرار کند.
اصلاحات اقتصادی
او اقداماتی برای اصلاحات اقتصادی و بهبود وضعیت معیشتی مردم انجام داد که از جمله می‌توان به افزایش حقوق کارگران، کاهش مالیات‌ها و کنترل تورم اشاره کرد.
حفظ استقلال ایران
مصدق در برابر فشارهای خارجی از سوی بریتانیا و آمریکا ایستادگی کرد و از استقلال و حاکمیت ملی ایران دفاع کرد.
علاوه بر موارد ذکر شده، اقدامات دیگری نیز در دوران نخست‌وزیری دکتر مصدق انجام شد که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اصلاح قانون انتخابات و افزایش مشارکت مردم در امور سیاسی
تلاش برای آزادی مطبوعات و گسترش آزادی‌های مدنی
توجه به حقوق اقلیت‌ها و اقوام مختلف در ایران
برقراری روابط دیپلماتیک با کشورهای مختلف
وقایع منتهی به 28 مرداد 1332
برگزاری رفراندم انحلال مجلس هفدهم، به نوبه خود نقطه آغاز سلسله رویدادهایی شد که طی دو هفته در کشور در کشور جریان داشته و در نهایت منجر به سرنگونی دولت دکتر محمد مصدق گشت.
کودتای 28 مرداد 1332
بسیاری از مورخین و صاحب نظران را عقیده بر این است که آنچه که در روز 28 مرداد 1332 اتفاق افتاده و در نتیجه آن دولت دکتر مصدق سرنگون شد، کودتا بوده و به همین دلیل از وقایع آن روز با عنوان کودتای 28 مرداد ذکر می کنند.
اما به هر حال چه وقایع روز 28 مرداد را کودتا بدانیم و چه ندانیم، واقعیت این است که در 28 مرداد 1332 نقطه پایانی بر یک فرآیندی بود که تاثیر بسیار عظیمی بر تاریخ ایران گذاشته و به اصطلاح تاریخ ایران در آن روز ورق بسیار بزرگی خورد.
سرنگونی دکتر محمد مصدق
سرنگونی دکتر محمد مصدق سرآغاز یک دوران انتقالی و حکومت دیکتاتوری شاه برای 25 سال بود که اختلافات در جامعه ایران را تشدید کرد،به گونه ای که به رادیکالیزه شدن جامعه ایران و سرانجام انقلاب سال 1357 را رقم زد.
اختلاف شاه و محمد مصدق
پس از نهم اسفند 1331 اختلاف شاه و مصدق بالا گرفت و هر یک از دو طرف به اصول مختلفی از متمم قانون اساسی استناد می کردند. طرفداران شاه به اصل 50 و 51 که در مورد اختیارات شاه بود استناد می کردند ولی به اعتقاد مصدق در برابر اصل 50 ، اصل 45 تصریح می کند که کلیه فرامین و دستخط های پادشاه در امور مملکتی وقتی اجرا می شود که به امضای وزیر مسئول رسیده باشد. برای رفع مشکل در جلسه 14 اسفند مجلس شورا یک هیات هشت نفری انتخاب شدند تا موضوع را بررسی کنند. گزارش این هیات را هم شاه پذیرفت و هم دولت مصدق
دادگاه دکتر محمد مصدق
در 19 فروردین 1333 دادگاه تجدید نظر محاکمه دکتر مصدق مجددا دادرسی را آغاز کرد و در 21 اردیبهشت رای خود را صادر کرد که به موجب رای دادگاه به سه سال حبس محکوم شد. و این مدت را وی در زندان لشکر 2 زرهی را تحمل نمودو پس آزادی از زندان به احمد آباد مستوفی تبعید می شود.
دکتر مصدق به کجا تبعید شد؟
دکتر محمد مصدق پس از آزادی از زندان و تحمل سه سال زندان در روز 12 مرداد 1335 با عده ای سرباز به احمد آباد مستوفی تبعید می شود و تا زمان مرگش زیر نظر ماموران امنیتی در احمد آباد به سر برد در این مدت هم به جز افراد خانواده اش کسی اجازه نداشت با وی ملاقات کند.
چگونگی مرگ دکتر محمد مصدق
به گفته پسرش غلامحسین مصدق، در یکی از روزهایی که در سال 1345 به دیدن پدر می رود متوجه تورم بر روی گونه پدرش می شود و پدش می گوید سقف دهانم هم تاول زده است بنابراین به توصیه پزشک وی را به تهران منتقل می کنند و پزشکان تاول سقف را به سرطان تشخیص می دهند. برای ادامه درمان پیشنهاد می شود که دکتر محمد مصدق را به خارج از کشور ببرند که وی مخالفت می کند و به درمانش در تهران ادامه می دهد.سرانجام در 14 اسفند 1345 دکتر مصدق به بیهوشی رفت و همان روز هم در بیمارستان نجمیه تهران درگذشت.
یک دیدگاه برای “دکتر محمد مصدق کیست | اسناد جدید”
سلام
مدت ها در کتاب های درسی و سایر کتاب های تاریخی در مورد استعفای مصدق گفته می شود که مصدق به دلیل اینکه شاه به مصدق وزارت جنگ را نداد، بنابراین دکتر مصدق در سال ۱۳۳۱ استعفا داد در صورتی که طبق پژوهشهایی که در کتاب اختیارات و اصلاحات دکتر مصدق، سالها پیش چاپ شده است آقای کوهستانی نژاد در این مورد، با مستندات خیلی خوبی ثابت کردند که علت استعفای دکتر مصدق به دلیل این بود که نتوانست از مجلس اختیارات دوباره را بگیرد.