ممکن است برای شما سوال پیش بیاید که در تاریخ موسیقی معاصر ایران رسیتال پیانو از چه زمانی اجرا شده است ما در این مطلب ضمن معرفی و تعریف کوتاه از رسیتال و کنسرت به اسناد و مدارکی از اجراهای موسیقی در قالب رسیتال و کنسرت را در تاریخ معاصر ایران می پردازیم.
هنر موسیقی در ایران از تاریخ پر فراز و نشیبی برخوردار است. از حضور در پرده و سایه در جامعه گرفته تا اجرای کنسرت های گوناگون از انواع و اقسام موسیقی های با کلام و بدون کلام داخلی و خارجی به طور شبانه روزی در تهران و گوشه و کنار کشور؛ از زمانی که موسیقی دان و نوازنده را به تحقیر مطرب نام نهادند و تا زمانی که پاداش ها و جایزه ها و نوازش های بی پایانی را نثارش کردند؛ از زمانی که آموزش ساز در خفا انجام می شد تا زمانی که دهها و صدها مدرسه رسمی، کنسرواتوار، هنرکده و نیز آموزشگاه ها و کلاس های خصوصی همه روزه به آموزش افراد علاقمند به موسیقی مشغول بودند؛ همه در طول تاریخ معاصر ایران به وقوع پیوست.
در این کشاکش، لحظات زیبا و و وقایع جالبی از حیات موسیقی در ایران وجود دارند که مروری بر آنها می تواند زمینه لازم را برای شناخت چگونگی رشد و اعتلای موسیقی در ایران را فراهم آورد. به همین مناسبت و در قالب «برگ هایی از تاریخ موسیقی ایران» مروری کوتاه بر مختصری از گزارش ها و اخبار موجود از آن وقایع در سند ایران خواهیم کرد.
رسیتال چیست؟
رسیتال به اجرای موسیقی آوازی یا سازی (بی‌کلام) توسط یک نوازنده (گاهی همراه با پیانو) یا اجرایی از کارهای یک آهنگساز گفته می‌شود.
در رسیتالِ سازی یا آوازی ممکن است یک نوازنده یا خواننده برجسته‌تر باشد. در برخی موارد نیز ممکن است خواندن یا نواختن با پیانو همراهی شود. همچنین، رسیتال می‌تواند انواع گوناگونی مانند رسیتال رقص داشته باشد.
رسیتال به اجرای موسیقی آوازی یا سازی (بی‌کلام) توسط یک نوازنده (گاهی همراه با پیانو) یا اجرایی از کارهای یک آهنگساز گفته می‌شود.
در رسیتالِ سازی یا آوازی ممکن است یک نوازنده یا خواننده برجسته‌تر باشد و در برخی موارد نیز ممکن است خواندن یا نواختن با پیانو همراهی شود.
رسیتال‌ها می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند، از جمله:
رسیتال پیانو: که در آن یک نوازنده پیانو به تنهایی یا با همراهی سایر نوازندگان، قطعات موسیقی پیانو را اجرا می‌کند.
رسیتال آواز: که در آن یک خواننده به تنهایی یا با همراهی نوازندگان، قطعات آوازی را اجرا می‌کند.
رسیتال گیتار: که در آن یک نوازنده گیتار به تنهایی یا با همراهی سایر نوازندگان، قطعات موسیقی گیتار را اجرا می‌کند.
رسیتال موسیقی مجلسی: که در آن گروهی از نوازندگان، قطعات موسیقی مجلسی را اجرا می‌کنند.
رسیتال رقص: که در آن یک یا چند رقصنده، حرکات موزون را به همراه موسیقی اجرا می‌کنند.
ابتکار رسیتال تک‌نوازی پیانو به فرانتس لیست، آهنگساز بزرگ مجار نسبت داده می‌شود.
رسیتال‌ها معمولاً در سالن‌های کنسرت، تالارها یا دیگر مکان‌های فرهنگی برگزار می‌شوند. این اجراها فرصتی برای نوازندگان و خوانندگان هستند تا مهارت خود را به نمایش بگذارند و با مخاطبان خود ارتباط برقرار کنند.
رسیتال در موسیقی چیست
رسیتال در موسیقی به اجرای انفرادی یا دونفره‌ی یک هنرمند گفته می‌شود که معمولاً روی یک ساز خاص یا آواز متمرکز است. این نوع اجراها معمولاً در فضایی کوچک‌تر و صمیمی‌تر از کنسرت‌های بزرگ برگزار می‌شوند و به هنرمند فرصت بیشتری برای نمایش مهارت‌های تکنیکی و بیان موسیقایی خود می‌دهند.
رسیتال‌ها می‌توانند در سبک‌های مختلف موسیقی، از موسیقی کلاسیک گرفته تا جز، فولک و حتی موسیقی معاصر، اجرا شوند. نوازنده یا خواننده در رسیتال معمولاً قطعاتی را که از قبل آماده کرده است اجرا می‌کند، اما در برخی موارد ممکن است بداهه‌نوازی نیز بخشی از برنامه باشد.
ویژگی‌های اصلی یک رسیتال موسیقی
- اجرای انفرادی یا با همراهی یک ساز دیگر – معمولاً یک نوازنده یا خواننده اجرا را بر عهده دارد و در صورت نیاز، یک نوازنده‌ی دیگر به‌عنوان همراه (مثلاً پیانیست برای یک خواننده‌ی اپرا) او را همراهی می‌کند.
- محدودیت در تعداد اجراکنندگان – برخلاف کنسرت‌های ارکسترال که گروه‌های بزرگی از نوازندگان را شامل می‌شوند، رسیتال‌ها اغلب توسط یک نفر اجرا می‌شوند.
- تمرکز بر توانایی‌های تکنیکی و احساسی هنرمند – رسیتال فضایی برای نمایش تسلط نوازنده بر ساز یا صدای خود است و به او امکان می‌دهد تا احساسات و مهارت‌های خود را به‌طور برجسته‌تری نشان دهد.
- مکان اجرا – رسیتال‌ها معمولاً در سالن‌های کوچک، آمفی‌تئاترها، گالری‌های هنری یا حتی فضاهای خصوصی مانند خانه‌های فرهنگ یا دانشگاه‌ها برگزار می‌شوند.
- تنوع در سبک و محتوا – رسیتال می‌تواند شامل اجرای آثار یک آهنگساز خاص، ترکیبی از قطعات مختلف، یا حتی قطعاتی از ساخته‌های خود نوازنده باشد.
در موسیقی کلاسیک، رسیتال‌های پیانو، ویولن، و آواز از رایج‌ترین انواع رسیتال هستند، اما در موسیقی معاصر و سبک‌های دیگر نیز این نوع اجراها محبوبیت دارند.
رسیتال پیانو چیست؟
رسیتال پیانو معمولاً فضایی صمیمی‌تر نسبت به کنسرت‌های بزرگ دارد و به نوازنده این امکان را می‌دهد که ارتباطی نزدیک‌تر با مخاطبان خود برقرار کند. در چنین اجراهایی، نوازنده پیانو می‌تواند مجموعه‌ای از قطعات کلاسیک، مدرن یا حتی بداهه‌نوازی‌هایی را ارائه دهد که متناسب با سبک و سلیقه هنری اوست.
رسیتال‌ها می‌توانند در مکان‌های مختلفی برگزار شوند، از سالن‌های کنسرت کوچک و آمفی‌تئاترها گرفته تا گالری‌های هنری، خانه‌های فرهنگی و حتی فضاهای خصوصی. این اجراها اغلب بدون نیاز به تجهیزات صوتی گسترده برگزار می‌شوند، زیرا صدای طبیعی پیانو در چنین محیط‌هایی به‌خوبی شنیده می‌شود.
یکی از ویژگی‌های مهم رسیتال پیانو، نمایش توانایی‌های تکنیکی و احساسی نوازنده است. در این نوع اجرا، هنرمند فرصت دارد تا با استفاده از مهارت‌های خود در داینامیک، ریتم و بیان موسیقایی، احساسات و تفکرات خود را به مخاطبان منتقل کند.
رسیتال‌های پیانو می‌توانند شامل اجرای یک برنامه‌ی کامل از آثار یک آهنگساز خاص باشند (مثلاً رسیتالی با محوریت آثار بتهوون یا شوپن) یا ترکیبی از قطعات مختلف از دوره‌های متفاوت موسیقی کلاسیک، مدرن یا حتی موسیقی فیلم و جز. برخی از نوازندگان در رسیتال‌های خود، قطعاتی از ساخته‌های شخصی‌شان را نیز اجرا می‌کنند تا بتوانند ارتباط عمیق‌تری با شنوندگان برقرار نمایند.
در مجموع، رسیتال پیانو رویدادی هنری است که علاوه بر نمایش توانمندی‌های نوازنده، فضایی آرام و لذت‌بخش برای علاقه‌مندان به موسیقی فراهم می‌آورد و تجربه‌ای منحصربه‌فرد از شنیدن موسیقی زنده را ارائه می‌دهد.
1- رسیتال پیانو تریستان ریسلن در تهران- 1327
| در اواسط بهار 1327/ 1948 یک پیانیست بلژیکی اجرای چند ریستال پیانو در تهران را به انجام رساند. او تریستان ریسلن بود که در بیست و پنج سالگی پس از اجرای برنامه هایی مشابه در ترکیه و با هماهنگی و به میزبانی حسین استوار یکی از موسیقی دان های آن زمان ایران، به تهران آمده و سه اجرای ریستال پیانو در تهران داشت. نخستین آنها در حضور شمس پهلوی، دومی در رادیو و سومین رسیتال در تالار نوربخش تهران بود. او موسیقی ایرانی را زیبا و مترقی یافته و به پیشرفت و ترقی آن امیدواری کامل داشت. همچنین با الهام از مناظر ایران، قطعه «سویت ایرانی» را ساخته که در همان اوان از رادیو تهران پخش شد. |
چکیده سند: گزارشی از اجرای های رسیتال پیانو هنرمند بلژیکی تریستان ریسلن در تهران- اردیبهشت 1327
کنسرت چیست؟
کنسرت یک اجرای زنده موسیقی است که معمولاً در یک مکان سرپوشیده مانند تئاتر یا سالن برگزار می شود. این اجرا معمولاً دارای یک هنرمند یا گروه است و برای نمایش موسیقی و استعداد آنها طراحی شده است. کنسرت ها می توانند از نظر اندازه متفاوت باشند، از نمایش های صمیمی کوچک تا رویدادهای عظیم که هزاران نفر را به خود جذب می کنند.
کنسرت ها معمولاً زمان شروع مشخصی دارند و انتظار می رود مخاطبان برای دیدن اجرا به موقع حاضر شوند. هنرمندان برای مدت زمان مشخصی اجرا می کنند و سپس کنسرت به پایان می رسد. کنسرت ها معمولاً توسط یک تبلیغ کننده یا یک مکان برگزار می شود و بلیط ها از قبل فروخته می شوند تا اطمینان حاصل شود که رویداد سودآور است.
2- گزارشی از کنسرت انجمن موسیقی ملی به نام «به یاد حافظ» در تهران سال 1327
| انجمن موسیقی ملی ایران در یکی از معدود برنامه هایش در بهار سال 1327، کنسرتی را با یاد و به مناسبت بزرگداشت خاطره شاعر ایرانی حافظ شیرازی در محل سینما رکس تهران با اجراهایی از علی نقی وزیری، عبدالعلی وزیری، بدری وزیری و ملکه حکمت شعار اجرا کرد. قسمت اول «نغمه های ماهور» از ساخته های خالقی به اجرای درآمد که عبدالعلی وزیری با خواندن غزل: «دل می رود ز دستم صاحب دلان خدا را » او را همراهی کرد. سپس بانو ملکه حکمت شعار خواننده جامعه باربد غزل «یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور» را خواند. قسمت دوم کنسرت شامل اجرای اپرت موزیکال «نیم شب حافظ» از ساخته های علی نقی وزیری با نقش آفرینی بدری وزیری در نقش ساقی و عبدالعلی وزیری در نقش حافظ بود. قسمت سوم کنسرت اختصاص به اجرای تار توسط علی نقی وزیری داشت. این اجرا، اولین کنسرت وزیری پس از مدت ها به شمار می رفت. قسمت چهارم کنسرت بدری وزیری رقص بلهوس را اجرا کرد. قسمت پنجم و آخرین قسمت کنسرت حافظ به اجرای قطعه موسیقیی «دلتنگ» از علی نقی وزیری اختصاص داشت که همراه با آن غزل حافظ «دانی که چیست دولت دیدار یار دیدن» توسط خانم ملکه حکمت شعار خوانده شد. |
چکیده سند: گزارش کاملی از کنسرت انجمن موسیقی ملی با عنوان به یاد حافظ- اردیبهشت 1327
تفاوت کنسرت و رسیتال چیست؟
رسیتال اصطلاحی است که برای توصیف تک‌نوازی یا همراهی کوچک برای اجرای زنده استفاده می‌شود. در حالی که یک کنسرت به طور کلی یک اجرای بسیار بزرگتر است، معمولاً برای مخاطبان بسیار بیشتر استفاده می شود.یک رسیتال به طور کلی در چارچوب کلاس ها به عنوان فرصتی برای هنرجویان استفاده می شود تا مهارت های در حال رشد خود را نشان دهند.
یک کنسرت معمولاً یک گروه موسیقی است که موسیقی خود را اجرا می کند. بنابراین یک اجرای جدی است و برای به رخ کشیدن هنر هنرمندان نیست. بیشتر بر روی موسیقی واقعی و اجرا متمرکز شده است.
در رسیتال، معمولاً یک نوازنده یا خواننده به تنهایی یا با همراهی یک نوازنده دیگر اجرا می‌کند، در حالی که در کنسرت، گروهی از نوازندگان به اجرای موسیقی می‌پردازند.
رسیتال‌ها معمولاً کوتاه‌تر از کنسرت‌ها هستند.
رپرتوار رسیتال‌ها غالباً تخصصی‌تر از کنسرت‌ها است و به یک دوره زمانی، سبک یا آهنگساز خاص اختصاص دارد.
نمونه‌هایی از رسیتال:
رسیتال پیانو موتسارت
رسیتال آواز اپرا
رسیتال گیتار کلاسیک
رسیتال فلوت
فستیوال یا جشنواره چیست؟
فستیوال یک رویداد در فضای باز است که معمولاً طی چند روز برگزار می‌شود و چندین هنرمند یا گروه در آن حضور دارند. جشنواره ها می توانند موضوعات مختلفی مانند موسیقی، غذا یا فرهنگ داشته باشند. جشنواره های موسیقی رایج ترین نوع جشنواره هستند و معمولا در ماه های تابستان برگزار می شوند.
جشنواره ها معمولاً در فضاهای باز بزرگ مانند پارک ها یا زمین ها برگزار می شوند و دارای مراحل متعددی برای اجرای هنرمندان مختلف هستند. مخاطب می تواند بین صحنه ها حرکت کند تا اجراهای مختلف را در طول روز ببیند. جشنواره ها اغلب به عنوان یک رویداد اجتماعی تلقی می شوند و شرکت کنندگان اغلب در طول مدت جشنواره در محل اردو می زنند.
پیشنهاد خرید اشتراک اسناد سند ایران
شما با خرید اشتراک در سند ایران، می‌توانید به اسناد بسیاری از جمله اسناد موسیقی معاصر ایران دسترسی داشته باشید.
اسناد موسیقی در ایران معاصر
معرفی کتاب در خصوص موسیقی معاصر ایران
کتاب اسناد موسیقی در عصر مشروطه (پژوهشی در هنر عصر مشروطیت) توسط مسعود کوهستانی نژاد گردآوری، تدوین و مقدمه نویسی شده و توسط انتشارات مهر نامک در سال 1384 چاپ شده است. در ادامه پیشگفتار این کتاب را می خوانیم:
«بدون تردید موسیقی را می باید مظلوم ترین هنر در ایران قلمداد کرد ایرانیان نیز همانند ملل دیگر به موسیقی علاقه داشتند و از این هنر استفاده های زیادی برده اند و موسیقی در تار و بود زندگی فرهنگی و اجتماعی آنان حضور مستمر داشته است از آن جویان نی زن و از آن مردم شاد ایلیاتی گرفته تا آن صوفی که سماع خود را به جا می آورد از مراسم های شاعری که هر از چندگاهی در خانه ای کوچه ای محله ای و شهری برگزار می شد تا خلوت آن انسانی که در خود فرو رفته و ترجمان ترجمان احساساتش را به لطیف ترین شکل بیان می کرد همه و همه موسیقی را نیاز خود احساس نموده و هنری را جز آن برای ابراز احساسات پیدا نکرده بودند.
علیرغم وجود چنین طیف گسترده ای به دلایلی هنر موسیقی هیچ گاه در ایران مورد توجه و تکریمی که در خور و شایسته آن است قرار نگرفت هیچ گاه تلاش جدی برای جمع آوری آثار و ترجمه زندگی آن هنرمندان گمنام و حتی معروف صورت نگرفته است. لذا تلاش این جانب برای بررسی و تحقیق در مورد وضعیت موسیقی، در طول دوره بیست ساله عصر مشروطیت (۱۲۸۵ – ۱۳۰۴)، تنها به گردآوری گزارشاتی شد که بیانگر بخش بسیار ناچیزی از فعالیت های هنرمندان موسیقی در آن دوره بیست ساله است.
بدون شک، این رساله را می باید برگ سپری تلقی کرد، از تلاش عظیم و حسان مستمر هنری سرگ در میان ملت ایران امید است در آینده، در پرتو تلاش محققان و پژوهشگران دیگر اطلاعات بیشتری از وضعیت موسیقی، در عصر مشروطیت پیدا و منتشر شود شاید و تنها شاید. بدین وسیله بتوان ذره ای از ارزش هنرمندان موسیقی ایران را بیان کرده و به آنان ادای احترام نمود رساله پیش رو همانند کتاب اول از مجموعه هنر در عصر مشروطیت – سینما از دو قسمت کلی «مقدمه»، «اسناد و اعلامیه ها تشکیل شده است. با تفکیک این دو قسمت از یکدیگر صاحب نظران و نویسندگان محترم دیگر قادر به استفاده مستقیم از اسناد و اعلامیه ها می‌شوند
مقدمه را با بحث درباره آموزش موسیقی علمی در ایران از اواسط دوره ناصرالدین شاه، آغاز کرده و تا سال ۱۳۰۴ ادامه داده ایم گروه های موسیقیایی ارکسترها، آثار موسیقیایی، زن و موسیقی از جمله عناوین دیگر مندرج در مقدمه کتاب حاضر است در بخش استاد نیز تقریباً تفکیک موضوعی مزبور رعایت شده و استاد و اعلامیه های هر قسمت بر اساس سیر زمانی، مرتب و ارائه شده اند.