بلدیه تهران، که امروزه با نام شهرداری تهران شناخته می‌شود، یکی از مهمترین نهادهای اجرایی و خدماتی پایتخت ایران است. تأسیس این نهاد در دوره قاجار، نقطه عطفی در تاریخ مدیریت شهری تهران محسوب می‌شود. بلدیه نقش کلیدی در توسعه شهری، بهبود بهداشت عمومی، ساماندهی حمل‌ونقل و مدیریت خدمات شهری ایفا کرده است. در این مقاله، به تاریخچه بلدیه تهران، ساختار آن، تغییرات و تحولات مهم و نقش آن در زندگی شهروندان پرداخته‌ایم.
این مقاله مقدمه‌ای بر مجموعه اسنادی است که درباره بلدیه تهران در بخش اسناد سایت سند ایران منتشر می‌شود. در ادامه، نمونه‌ای از اسناد مربوط به بلدیه تهران ارائه شده است. برای دسترسی به اسناد بیشتر، می‌توانید با تهیه اشتراک، مجموعه گسترده‌تری از این اسناد را مشاهده کرده و در مقالات خود به آنها استناد کنید. اسناد بلدیه تهران در دسته بندی های متنوعی از جمله اسناد اجتماعی، نظامی، انتظامی، پزشکی و بهداشتی قابل جستجو و مطالعه هستند.
تاریخچه بلدیه تهران
تأسیس و اهداف اولیه
نهاد بلدیه تهران در سال ۱۲۸۶ شمسی و در دوره مشروطه تأسیس شد. هدف از ایجاد بلدیه، ساماندهی امور شهری، نظارت بر بهداشت عمومی، جمع‌آوری زباله و زیباسازی معابر بود. نخستین بلدیه با نظارت مستقیم مجلس شورای ملی و با الگوبرداری از سیستم‌های شهری اروپایی شکل گرفت.
نخستین فعالیت‌های بلدیه تهران
پس از تأسیس، بلدیه تهران اقدام به سنگ‌فرش کردن خیابان‌ها، تأمین روشنایی معابر با چراغ‌های گاز در تهران و تنظیم قیمت‌ها در بازارهای شهری کرد. علاوه بر این، نخستین مقررات مربوط به نظافت عمومی و دفع زباله نیز در همین دوره تدوین شد.
ساختار و سازماندهی بلدیه تهران
بخش‌های اصلی و وظایف آنها
بلدیه تهران از چندین بخش مختلف تشکیل شده بود که هر کدام وظایف خاصی داشتند:
- اداره نظافت شهری: جمع‌آوری زباله و نظافت معابر
- اداره ساختمان و شهرسازی: صدور پروانه‌های ساخت‌وساز و نظارت بر معماری شهری
- اداره حمل و نقل: نظارت بر مسیرهای حمل و نقل عمومی
- اداره مالی و بودجه: تأمین منابع مالی برای پروژه‌های شهری
قوانین و مقررات اجرایی
قوانین بلدیه تهران از ابتدا با نظارت مجلس تصویب می‌شد و شامل مقرراتی درباره نظافت عمومی، تنظیم بازار، محدودیت‌های ساخت و ساز و مدیریت مالی بود. این قوانین به مرور زمان تغییر یافتند و متناسب با شرایط جدید اصلاح شدند.
اقدامات بلدیه تهران برای بهداشت عمومی همراه با یک نمونه سند
یکی از مهمترین اقدامات بلدیه، ایجاد شبکه فاضلاب شهری، احداث حمام‌های عمومی و نظارت بر وضعیت بهداشتی بازارها و معابر بود. این اقدامات تأثیر زیادی بر کاهش بیماری‌های واگیردار داشت.
نظافت و بهداشت در محیط شهری، به عنوان یکی از مهمترین معضلات مدیریت بلدیه تهران و یا همان شهرداری تهران از بدو تاسیس تاکنون بوده است. در این رابطه طی یک دوره طولانی از زمان ناصر الدین شاه تاکنون، بنا به مقتضیات زمانه، طرحها و برنامه ها، دستورالعمل ها و بخشنامه های متعددی از سوی مدیران بلدیه و شهرداری تهران صادر شد که نمونه ای از آنها را که نود و نه سال قبل در تهران به مورد اجرا درآمد، در پیش روی داریم:
| اعلان « اداره بلدیه نظر به حفظ الصحه عمومی و نظافت شهری و سهولت عبور و مرور مواد ذیل را اعلام مینماید: 1- هیچ کس حق ندارد زباله های دکاکین و کاروانسرا و حمام خود را در معابر عمومی بریزد و هر کس مکلف است زباله های خود را جمع آوری کرده و در موقع لازم به خارج شهر حمل نماید. 2- الاغدارها یا خاکروبه کشها (با کوله بار) حق ندارند خاکروبه های شهری را در کوچه ها و خیابان‌ها و سایر معابر عمومی بریزند و تمام آنها مکلفند که زباله ها را به نقاطی که از طرف اداره بلدیه برای آنها معین می شود، حمل نمایند. 3- عموم الاغدارها و خاکروبه کشها مکلفند خود را به اداره بلدیه معرفی کرده و یک اجازه‌نامه دریافت دارند از تاریخ انتشار اعلان تا ده روز و اگر در این مدت تخلف کنند، مجازات می شوند. 4- ریختن فاضل آبها و آبهای عفن آب انبارها و حوضها و حمامها و لجنهای نقاط مزبوره و کثافات مستراحها در معابر و مجاری آبها قدغن است. 5- ریختن خاکسترهای حمامها در معابر عمومی اکیدا ممنوع است. عموم حمامیها باید خاکسترهای حمام خودشان را جمع آوری کرده، به خارج حمل نمایند و هر کدام در حمام‌های خود جای جمع آوری خاکستر نداشته باشند، باید در جعبه های مخصوص جمع آوری کرده به خارج حمل نمایند. 6- شستن کهنه و البسه و فروش و لحاف و سایر پارچه ها و رخوت و ظروف در مجاری آبهای عمومی به کلی ممنوع و مرتکب جلب و مجازات خواهد شد. 7- خشک کردن پهن و برگ در معابر عمومی ممنوع است. 8- کثافت نمودن و ادرار کردن در معابر عمومی و مجاری آّبها اکیدا ممنوع و مرتکب، مجازات شدید خواهد شد. 9- شستن حیوانات از قبیل اسب و قاطر و الاغ و گوسفند و سگ و غیره در مجاری آبها ممنوع است. اداره بلدیه تهران» |