احمد شاه قاجار (۱۲۷۵ – ۱۳۰۸) هفتمین و آخرین پادشاه ایران از سلسله قاجار در تبریز سال ۱۲۷۵ (یک سال بعد از ترور ناصرالدین شاه در سال 1314 قمری) متولد شد. پدرش محمدعلی شاه قاجار و مادرش ملکه جهان بود. در ۲۵ تیر ۱۲۸۸ پس از خلع پدرش برتخت پادشاهی نشست.
احمد میرزا هنگامی که تهران توسط مشروطه طلبان فتح شد، از سوی فاتحان به سلطنت انتخاب شد. وی مجبور شد از پدر و مادرش که باید ایران را ترک می کردند جدا می شد بنابراین با گریه و بی تابی های زیاد به کاخ سلطنتی منتقل شد. چون به سن قانونی نرسیده بود یک نایب السلطنه برای وی برگزیدند. علیرضا خان قاجار (عضدالملک) که بزرگ قاجار محسوب می شد، نیابت از شاه و اداره امور مملکت را به وی سپردند.یک سال بعد عضدالملک از دنیا رفت و ابوالقاسم خان (ناصرالملک) به عنوان نایب السطلنه دوم منصوب شد. بالاخره بعد از هفت سال احمد شاه توانست اداره مملکت را بدون نایب السلطنه بر عهده بگیرد و تاجگذاری کند.
احمدشاه با بدرالملوک والا در سال ۱۲۹۶ ازدواج کرد و دارای 4 فرزند با نام های همایون‌دخت، ایران‌دخت، فریدون، مریم‌دخت شد. احمد شاه در ۹ آبان ۱۳۰۴ توسط مجلس شورای ملی از سلطنت خلع و در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۰۸ در نوی-سور-سن، فرانسه درگذشت و طبق وصیتش به کربلا منتقل و به خاک سپرده شد.
پیشنهاد خرید اشتراک اسناد سند ایران
با خرید اشتراک در سند ایران، می‌توانید به اسناد بسیاری از جمله اسناد جدید از احمد شاه قاجار دسترسی داشته باشید.
دوران پادشاهی و رویدادهای مهم دوران سلطنت احمد شاه قاجار
–جنگ جهانی اول
تاجگذاری و جلوس احمد شاه قاجار بر سلطنت مصادف با وقوع جنگ جهانی اول شد. علیرغم بی طرفی ایران در جنگ، نابه سامانی های حاصل از آن ایران را نیز فراگرفت. بنابراین بخش هایی از ایران به اشغال قوای روس و انگلیس حتی قشون عثمانی درآمد.
–قحطی بزرگ
از مهمترین وقایع دوران سلطنت احمد شاه وقوع قحطی بزرگ در ایران بود که علت آن دو عامل بود، ابتدا در پی یک خشکشالی گسترده ای که سراسر ایران را فرا گرفته بود و دوم اشغال ایران توسط نیروهای خارجی که این دو عامل تامین غلات به ویژه گندم مورد نیاز مردم با مشقت زیادی مواجه می کرد.
احمد شاه قرارداد 1919
یکی دیگر از مناقشات در زمان سلطنت احمدشاه بر سر قرارداد 1919 بین ایران و انگلیس بود. به موجب این قرارداد نظام مستشاری در امور نظامی و مالی ایران تحت حاکمیت غیر مستقیم بریتانیا قرار می داد و متضمن قرار گرفتن مستشاران عالی رتبه انگلیسی در راس دوایر قشون و مالیه ایران بود. البته این قرارداد با مخالفت های بسیاری همراه شد و به مرحله اجرا نرسید.احمد شاه قاجار موافق قرارداد 1919 نبود اما توان مخالفت با آن را هم نداست به همین دلیل ایران را ترک کرد. .قتی که برگشت مشخص شده بود که وثوق الدوله باید برکنار شود در واقع در آستانه ورودش وثوق الدوله باید می رفت و دلیل اصلی رفتن وثوق الدوله آمدن بلشویک ها به انزلی بود.
–نخستین سفر احمد شاه قاجار به اروپا و مصاحبه با وی
| احمد شاه قاجار نیز همچون اسلاف خویش سه بار به اروپا سفر کرد این سفرها به ترتیب در سالهای 1298، 1300 و 1302 انجام گرفت که نخستین آنها یک روز بعد از اعلام انعقاد قرارداد 1919 بین دولتین ایران و بریتانیا در شهریور 1298/ 1919 آغاز شده و تا 259 روز ادامه یافت. احمد شاه در نخستین مرحله از سفرش به استانبول رفت. هدف او ملاقات با پدرش بود که در آن هنگام دوره تبعیدش در یکی از جزایر اطراف استانبول را سپری می کرد. در این سفر احمد شاه یک خبرنگار ترک موفق می شود با وی مصاحبه کند در این مصاحبه آمده است: « همین که نزدیک ذات همایونی رسیدم با یک اسلوب شاهانه دست دراز کردند. و فرمودند آیا فرانسه می دانید؟ عرض کردم بلی اعلیحضرتا از من سئوال کردند . از من چه می خواهید؟ جواب دادم آیا در خصوص سیاحت خودتان و احساسات آن اعلیحضرت نسبت به اسلامبول مساعده و اجازه پرسش می فرمائید؟ جواب دادند از نمایشات و پذیرایی صمیمی و محبت کارانه که در اسلامیون دیدم خیلی متحسس {؟} و ممنونم فقط خیلی دیر شده، اینک به زیارت پدرم می روم که نمی توانم خیلی توقف کنم. هر چه را که از من می خواهید جویا شوید. می توانید از وزیر خارجه ( به دست اشاره به او فرمودند) تحصیل اطلاع نمائید.» مشروح این مصاحبه را می توانید در کتاب مصاحبه با تاریخ سازان عصر قاجار و مشروطیت بخوانید.اگر علاقمند به معرفی کتاب هم باشید می توانید آن را در سایت سند ایران بخوانید. احمد شاه پس از ملاقات با پدر، به سفرش ادامه داده و به اروپا رفته و سپس در راه بازگشت به ایران به کربلا رفته و بالاخره پس از 259 روز به تهران بازگشت. |
–اختلافات احمد شاه قاجار با وثوق الدوله
احمد شاه بر سر مسائلی مانند تامین هزینه های سفرش به اروپا با وثوق الدوله در کشمکش بود و همچنین در عزل و نصب حکام ولایات به گونه ای در کار وثوق الدوله مداخله می کرد. احمدشاه تحریکات آشکار و مخفیانه زیادی علیه وثوق الدوله انجام داد که نهایتا منجر به عزل وی شد.
–کودتای سوم اسفند سال1299
نابه سامانی های سیاسی و اقتصادی دوران احمد شاه قاجار زمینه ساز کودتای سوم اسفند سال 1299 شد . این کودتا از سوی همه گروه ها و رجال سیاسی روشنکفران حمایت می شد چرا که آن را تنها راه سامان دادن به اوضاع آشفته کشور می دانستند.بیشتر نقاط ایران دچار آشوب، جنبش و هرج و مرج بود، در شمال ایران جنبش جنگل که تحت نفوذ عناصر بلشویک قرار گفته بودند. اسماعیل آقا سمیتقو در آذربایجان و کردستان قتل و غارت می کرد. بقیه نقاط هم تحت تبلیغات گسترده بلشویک های روسی بودند که قصد داشتند انقلاب بلشویکی را به همه دنیا صادر کنند.
همه این عوامل باعث نارضایتی وطن پرستان شد و همگی به فکر تغییر اوضاع بودند. البته نقش سیاست های انگلیس در بزرگ جلوه داده خطر نفوذ بلشویسم بعد از قرارداد نافرجام 1919 هم در وقوع این کودتا بی تاثیر نبود چنانچه موفق شدند زمینه های پذیرش کودتا را در بین احمدشاه و دیگر سیاستمدارن فراهم آورند.سرانجام سیدضیاءالدین طباطبایی به عنوان رهبر سیاسی به همراه رضا خان میرپنج رهبری نظامی کودتای سوم اسفند را بر عهده گرفتند.
— جنبش جمهوری خواهی
حرکت جمهوری خواهی در سال 1302 در ایران آغاز شد هر چند گفتمان جمهوری خواهی به پیش از جنش مشروطیت بر می گردد، اما تحرکات اصلی این جنبش در اواخر سلطنت احمدشاه شکل گرفت و یک سال بیشتر هم نتوانست این جنبش دوام بیاورد.
مشاهده برخی از اسناد جمهوری خواهی در ایران
بعد از احمد شاه قاجار چه شد؟
بعد از کودتا، رضا خان به عنوان وزیر جنگ در کابینه های مختلف فعالیت کرد و در سال 1302 به نخست وزیری منصوب شد و توانست در مدت کمی برخلاف دولت های قبلی نظم و امنیت را در کشور برقرار و شورش های داخلی را سرکوب کند بعد از اینکه کشور به یک ثبات رسید حامیان سردار سپه توانستند موافقت اعضای مجلس شورای ملی که خود درگیر تنش های زیادی بود را هم به دست آورده و برای تغییر سلطنت اقدام نمایند و سرانجام در آبان سال 1304 خلع احمدشاه از پادشاهی توسط مجلس شورای ملی و مجلس موسسان صادر گردید و تمام قدرت در قبضه رضاشاه و حامیانش در آمد. رضا شاه پهلوی، سلسله پهلوی، در سال۱۳۰۴ هجری شمسی رسماً به عنوان شاه ایران تاجگذاری و سلسله پهلوی را بنیان گذاری کرد. وی فعالیت های اقتصادی و اجتماعی بسیاری را برای مدرنیزه کردن کشور انجام داد و اصلاحاتی نیز را در زمینه های مختلف از جمله، نظامی، و اجتماعی به اجرا گذاشت.
علت مرگ احمد شاه قاجار
احمد شاه قاجار در 9 اسفند سال 1308 شمسی در سن 32 سالگی در گذشت. علت مرگ احمد شاه بیماری کلیه بود. وی با وجود اضافه وزن زیادی که داشت در سالهای آخر عمرش تحت درمان مداوم بود. در برخی از منابع گفته می شود که وی طی یک عمل جراحی، کلیه اش را از دست داده بود. برخی یگر از محققین، استرس و سختی های تبعید را از عوامل مرگ زودهنگام احمد شاه بر شمارند. طبق خاطرات محمدرضا نوری اسفندیاری نوه احمدشاه، ابتلا به بیماری قند و فشارخون بالا زمینه ساز مرگ زود هنگام احمدشاه قاجار را فراهم ساخت.
اسناد جدید از احمد شاه قاجار
چکیده اسنادی که در ادامه می خوانید از دوران کودکی تا پادشاهی احمد شاه قاجار را شامل می شود اگر در چکیده سندی نام احمد شاه را مشاهده نمی کنید به طور قطع آن سند دارای کلیدواژه احمدشاه و یا موضوعی است که به احمد شاه مربوط می شود. برای دسترسی به اصل این اسناد حتما باید دارای اشتراک و از اعضای سایت سند ایران باشید.
توجه داشته باشید تعداد این اسناد بروز رسانی می شود.